نگاهی به فیلم سینمایی Y2K
کابوس دو رقمی!
حدود سه دهه پیش و در آستانه ورود به قرن بیستویکم، مفهومی بهنام «باگ سال ۲۰۰۰» یا Y2k توجه رسانهای گستردهای را به خود جلب کرد. این باگ در واقع به اروری احتمالی در تاریخ سیستمهای رایانهای مربوط بود که در انتقال از سال 1999به 2000 میلادی رخ میداد. ریشه این باگ به فرمت دستورات برنامهنویسی در دهه 60 میلادی بازمیگشت. آن زمان برای صرفه جویی در حجم دستورات کدنویسی، اعداد مربوط به سال میلادی بصورت دو رقمی تعریف شده بودند. یعنی سیستمها بصورت اتومات 1900 واحد به اعداد دریافتی اضافه میکردند. مثلا سیستم عدد 99 را معادل زمانی 1999 در نظر میگرفت؛ و با این اوصاف احتمالا همزمان با تحویل سال 2000 میلادی، سیستمهای رایانهای به سال 1900 بازمیگشتند!
با این تفاسیر Y2k موجب نگرانی جدی در میان کارشناسان حوزه فناوری اطلاعات شده بود. در آن دوران، رایانههای شخصی به بخشی جداییناپذیر از زندگی روزمره تبدیل شده بودند و وجود آنها در خانهها و ادارات رو به گسترش بود. با این حال، این وابستگی گسترده به فناوری، احتمال وقوع بحرانی جهانی را نیز به همراه داشت. در پاسخ به این تهدید بالقوه، دولتها، نهادهای نظامی و سازمانهای ملی در سراسر جهان میلیاردها دلار هزینه کردند تا از بروز اختلال در سیستمهای رایانهای جلوگیری کنند. هرچند با گذشت زمان مشخص شد که بسیاری از این نگرانیها تحقق نیافتند و جهان از بحران گستردهای که پیشبینی میشد، عبور کرد؛ اما این پرسش همچنان مطرح است که آیا Y2K واقعاً تهدیدی جدی بود یا بیش از حد بزرگنمایی شده بود؟
با این حال حوادث نادری مرتبط با باگ سال 2000 در نقاط مختلفی از جهان گزارش شدند؛ هر چند هیچ کدام از این حوادث، آنطور که در شایعات به گوش میرسید باعث پایان جهان نشدند! به عنوان مثال:
دو نیروگاه انرژی هستهای در ژاپن با اختلال عملکرد روبهرو شدند که بهسرعت رفع شد. اختلالها جزئی بودند و پیامدهای آنچنان مهمی بهدنبال نداشتند؛
سن اولین کودکی که در هزارهی جدید در دانمارک بهدنیا آمد، بهاشتباه ۱۰۰ ثبت شد؛
بلیتهای اتوبوس در استرالیا با تاریخهای غلط چاپ شدند و سختافزار اسکن بلیت آنها را رد میکرد؛
سرویس خبرگزاری ملی مصر از دسترس خارج شد؛ اما بهسرعت به وضعیت عادی بازگشت؛
ماهوارههای جاسوسی ایالات متحده سه روز قطع شدند؛ چون بستهی امنیتی نامناسبی برای حل Y2K در آنها استفاده شده بود؛
فردی که فیلمی ویدئویی را به فروشگاه اجارهی فیلم بازگردانده بود، بهخاطر تأخیر ۱۰۰ ساله در تحویل فیلم، ۹۱،۲۵۰ دلار جریمه شد...

درباره کارگردان
حدود 25 سال بعد از روزگار y2k، کایل مونی، نویسنده و کارگردان امریکایی با ساخت فیلمی به همین نام، یاد و خاطره این باگ تاریخی را گرامی داشته است! کایل مونی (متولد ۴ سپتامبر ۱۹۸۴) از سال ۲۰۱۳ تا ۲۰۲۲ یکی از اعضای اصلی برنامه کمدی معروف Saturday Night Live (SNL) در شبکه NBC بود. او سال ۲۰۱۷، فیلم Brigsby Bear را نویسندگی و بازی کرد. علاوه بر این در سال ۲۰۲۱، او کارگردان و بازیگر اصلی سریال انیمیشنی Saturday Morning All Star Hits! در نتفلیکس بود.
جیدن مارتل، ریچل زگلر، جولیان دنیسون، دانیال ذوالقدری، لاچلان واتسون، فرد دورست، کایل مانی، میسون گودینگ و کید لاروی، کایل مونی را در جدیدترین ساختهاش به عنوان هنرپیشه همراهی کردهاند. وای2کی اولینبار در تاریخ 9 مارس 2024 در جشنواره بینالمللی فیلم South by Southwest Film Festival در کشور آمریکا به نمایش درآمد و پس از چندین حضور جشنوارهای، سرانجام در تاریخ 6 دسامبر سال 2024 توسط کمپانی A24 در سینماهای کشور آمریکا و توسط کمپانی VVS Films در سینماهای کشور کانادا اکران شد.
داستان فیلم
آخرین ساعات سال 1999 میلادی در حال سپری شدن است. مردم در جنب و جوش ورود به قرن جدید و مهمانیهای با شکوه قرار دارند. الیاس و دنی دو همکلاسی صمیمی نیز سعی دارند تا از قافله حضور در مهمانی عقب نمانند. همه چیز عادی به نظر میرسد تا لحظه رسیدن به ساعت صفر؛ آغاز سال 2000 میلادی! و فاجعه رخ میدهد. ناگهان برق قطع میشود! سیستمهای کامپیوتری دچار اختلال میشوند؛ آسانسورها متوقف میشوند؛ همهچیز از هم فرو میپاشد. باورکردنی نیست اما انگار، باگ Y2K واقعاً اتفاق افتاده. حتی سیستمهای نظامی و موشکی فعال شدهاند. در این آشوب، مهمانی به هرجومرج کشیده میشود و الیاس و دنی مجبور به فرار میشوند.
مردم به خیابانهای سرد و تاریک شهر پناه آوردهاند. فروشگاههای خالی، مردم وحشتزده، موجوداتی که از دستگاههای الکترونیکی بیرون میآیند و سربازانی که کنترل خود را از دست دادهاند! در میانه این آشفتگی، دنی که تا قبل از این، همیشه شوخطبع و بیخیال بود، کمکم شجاع و مسئولیتپذیر میشود. گویا راه نجات از این وضعیت به چارهجوییهای او گره خورده... .

اسلشر، نوجوانانه و نوستالوژیک!
ساخته کایل مونی، اثری است که بر مرز میان نوستالژی، کمدی و فاجعه قدم میگذارد؛ ترکیبی جسورانه از یک سناریوی آخرالزمانی خیالی و فضای نوجوانانهای که به طرز هوشمندانهای روزگار اواخر دهه ۹۰ را بازآفرینی میکند. فیلم نه به عنوان بازنمایی تاریخی دقیق از وحشت Y2K، بلکه به عنوان طنزی آگاهانه نسبت به ترسهای غیرمنطقی جامعه نسبت به تکنولوژی، موفق عمل میکند.
روایت در ظاهر ساده است؛ گروهی نوجوان که در بحبوحه مهمانیهای سال نو، با فروپاشی سیستمهای دیجیتال مواجه میشوند و ناخواسته به قهرمانان داستان تبدیل میگردند. اما آنچه فیلم را خاص میکند، نه خط داستانی، بلکه لحن و زبان روایی آن است. لحن فیلم عمداً اغراقآمیز است؛ همراه با لحظاتی که گویی از دل یک VHS قدیمی بیرون آمده و با شور و حال دهه نودی ترکیب شده است. همین استفاده از تمهیدات تصویری خاص، مثل استفاده از افکتهای قدیمی، موسیقی پاپ دوران، نورپردازی مهآلود، و طراحی صحنهای که بیش از واقعگرایی، یادآور خاطرهسازی است، فیلم را به تجربهای فراتر از یک روایت تبدیل میکند.
فیلم در استفاده از عناصر بصری و ارجاعات فرهنگی عملکردی غنی دارد. اینجا با یک محصول صرفاً سرگرمکننده طرف نیستیم، بلکه با اثری مواجهیم که کاملاً بهخود آگاه است؛ میداند که با پارودیکردن اضطرابهای گذشته، در واقع به بازتاب حال حاضر میپردازد: عصری که با ترسهای رسانهای و توهم توطئه احاطه شده. در این بستر، باگ Y2K بهانهای میشود برای خندیدن به واکنشهای بیشازحد جامعه در برابر چیزهایی که بهدرستی فهمیده نشدهاند.
با این حال، فیلم از نظر دراماتیک عمیق نمیشود. شخصیتها در حد تیپ باقی میمانند و طرح داستانی، بیش از آنکه از پیچش بهره ببرد، بهنوعی یک مسیر خطی را دنبال میکند. اما این ضعف، در دل هدفی که فیلم دنبال میکند، یعنی ارائه تجربهای شوخطبعانه، سبک و نوستالژیک، به چشم نمیآید. در مجموع Y2K فیلمیست که بیشتر از آنکه بخواهد چیزی را جدی روایت کند، تماشاگرش را به یک بازی پر از رنگ، صدا، ترس و خنده میبرد؛ بازیای که همزمان هم به گذشته نگاه میکند و هم با نگاهی کنایهآمیز، آینده را بازتاب میدهد. این فیلم نه در پی اثبات چیزی است و نه درگیر قضاوتهای سنگین؛ صرفاً آمده تا یک موقعیت غیرممکن را به یک تجربه سرگرمکننده و عجیب تبدیل کند.