به گزارش کارگروه فناوری اطلاعات سایبربان ، دولت ایران در حالی برنامه‌های خود برای توسعه هوش مصنوعی را پیش می‌برد که بحث‌های مجلس و کارشناسان بر سر ساختار سازمانی، ضرورت کمیسیون تخصصی و ابعاد اقتصادی و امنیتی این فناوری بالا گرفته است. طرح ملی هوش مصنوعی که از مجلس قبل پیگیری شده، اکنون با پیشنهاد تبدیل سازمان ملی به یک ستاد زیر نظر معاونت اول ریاست جمهوری مواجه است، اما این تصمیم با انتقادهایی همراه بوده و برخی آن را عقب‌ماندگی استراتژیک می‌دانند.
در نشست علنی مجلس شورای اسلامی در ۲۰ مهرماه، روح‌الله ایزدخواه، نماینده مردم تهران، ری، شمیرانات، اسلامشهر و پردیس، بر ضرورت تشکیل کمیسیون تخصصی برای موضوعاتی مانند هوش مصنوعی، فضای مجازی و اقتصاد دیجیتال تأکید کرد.
وی با اشاره به اینکه آیین‌نامه مجلس در زمان واگذاری بحث IT به کمیسیون صنایع و معادن، تنها به مسائل اولیه فناوری اطلاعات محدود بود، گفت: امروز با ده‌ها مسئله بزرگ‌تر و ملی‌تر مواجه هستیم... مباحث مربوط به هوش مصنوعی فراتر از IT است.
ایزدخواه افزود که اقتصاد هوش مصنوعی اهمیت بیشتری نسبت به جنبه‌های فنی دارد و در جنگ‌های مدرن، این فناوری نقش کلیدی ایفا می‌کند. او همچنین بر اولویت طرح‌های متن‌باز برای امنیت سایبری و دور زدن تحریم‌ها تأکید کرد و پیشنهاد داد که طرح به کمیسیون مشترک ارجاع شود تا ابعاد اقتصادی، حقوقی، امنیتی، اجتماعی و فرهنگی آن بررسی شود.
در پاسخ به این تذکر، محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس، اعلام کرد که کمیسیون آیین‌نامه داخلی و مرکز پژوهش‌ها در حال بررسی تشکیل دو کمیسیون جدید هستند و در صورت تصویب، در مجلس سیزدهم یک کمیسیون در حوزه هوش مصنوعی و فناوری ایجاد خواهد شد.
از سوی دیگر، فاطمه مهاجرانی در نشست خبری ۱۵ مهرماه توضیح داد که به دلیل زمان‌بر بودن تصویب سازمان جدید و افزایش بوروکراسی، سازمان ملی هوش مصنوعی به یک ستاد ذیل معاونت اول ریاست جمهوری تبدیل شده و با دبیری معاونت علمی پیگیری می‌شود.
وی با اشاره به عقب‌ماندگی‌های ایران در این حوزه، ابراز امیدواری کرد که وظایف این ستاد هرچه زودتر محقق شود.
همچنین این تصمیم با واکنش‌های منفی کارشناسان مواجه شده است؛ صادق خانی علی‌اکبری، کارشناس حوزه هوش مصنوعی، انحلال سازمان ملی را یک اشتباه استراتژیک و فاجعه‌بار توصیف کرد و هشدار داد که کشورهای منطقه با سرمایه‌گذاری‌های میلیارد دلاری در حال پیشروی هستند، در حالی که تقلیل سازمان به ستاد، راه سرمایه‌گذاری و نوآوری را می‌بندد.
بیگدلی، نماینده مردم زنجان، نیز در صحن علنی مجلس انتقاد کرد و گفت: اشتباه است سازمان جدیدی تحت عنوان هوش مصنوعی ذیل رئیس جمهور ایجاد کنید... رئیس جمهور آنقدر دغدغه دارد که نمی‌تواند به این موضوع ورود کند.
وی طرح هوش مصنوعی را پر از ابهام دانست و پیشنهاد ارجاع آن به کمیسیون مشترک را مطرح کرد.
در مقابل، طاهری، عضو کمیسیون صنایع و معادن، از فرآیند تدوین طرح دفاع کرد و گفت: از مجلس قبل طرح هوش مصنوعی آماده شد و قانون ۳۰ کشور در این زمینه مطالعه شد... در دوره مجلس دوازدهم نیز حدود یک سال و نیم با دانشگاه‌ها و انجمن‌های مربوط مشورت شد و نظرات افراد شاخص بدون تعصب دریافت شد.
در حالی که جهان با سرعتی فزاینده به سمت توسعه و بهره‌برداری از فناوری‌های نوین مانند هوش مصنوعی حرکت می‌کند، تصمیم‌گیری‌های ساختاری در ایران همچنان با تردید، کشمکش و عدم اجماع مواجه است؛ تبدیل سازمان ملی هوش مصنوعی به یک ستاد ذیل معاونت اول ریاست‌جمهوری، اگرچه از نگاه دولت روشی برای تسریع در اجرا و کاهش بوروکراسی است، اما از منظر تعدادی از کارشناسان و نمایندگان مجلس، اقدامی مغایر با تحولات راهبردی منطقه‌ای و جهانی به شمار می‌رود.
تجربه کشورهای پیشرو نشان داده که سرمایه‌گذاری هدفمند، نهادسازی مستقل و برنامه‌ریزی دقیق، ارکان اساسی موفقیت در این حوزه هستند. حال باید دید که آیا سیاست‌گذاران در ایران می‌توانند با عبور از رویکردهای موقت و مصلحت‌گرایانه، به یک مدل پایدار و آینده‌نگر برای حکمرانی هوش مصنوعی دست یابند یا خیر.
