یادداشتی بر فیلم سینمایی سیگنال(THE SIGNAL)
روایت جدیدی از یک قصه قدیمی
فیلم سینمایی «سیگنال-The Signal» از جمله آثار علمی تخیلی است که با هزینه پایین تولید شده و بیشتر جذابیت اثر به دلیل ایده اولیه آن است. با وجود اینکه درونمایه فیلم مواجهه انسان با موجودات فرازمینی است اما مخاطب در سیر داستان، مستقیما درگیر زیست فرازمینیها نمیشود. رد پای موجودات فرازمینی در سینمای جهان را باید در سبک ادبی با عنوان اپرای فضایی دنبال کرد. نویسندگان در این قبیل آثار با استفاده از فضاسازی و پسزمینههای علمی و پیشرفتهای آینده، به شرح داستانهایی معمولاً رمانتیک یا ترسناک میپردازند. در دهه پنجاه میلادی جنجالهای ژورنالیستی همچون مشاهده بشقابپرنده (یوفو) در آسمان، زمینههای ورود موجودات فرازمینی به آثار ادبی و سینمایی را فراهم کرد. «ایتی موجود فرازمینی»، «بیگانه»، «آواتار» و «غارتگر» از نمونههای مشهور سینمایی هستند که در شکلهای متفاوتی سراغ موجودات فرازمینی رفتند.
درباره کارگردان
ویلیام اوبنک، اولین فیلم سینمایی خود را در سال 2011 با نام «عشق» ساخت. «سیگنال» دومین اثر سینمایی اوبنک است که گویای علاقهمندی او به ژانر علمی تخیلی است. با این حال اوبنک در قصه این فیلم رگههایی از پیچیدگی روابط انسانی را هم لحاظ کرده است. این کارگردان آمریکایی در مورد «سیگنال» گفته است: «این فیلم در مورد تقابلی از احساس و منطق در انسانهاست. قهرمان فیلم تلاش دارد که مشکلاتش در زندگی را همچون کامپیوتر، براساس تصمیمات منطقی و صفر و یکی حل کند؛ اما با چالشی مواجه میشود که او را در موقعیتی مبتنی بر احساس و عاطفه قرار میدهد.» اوبنک امسال در سومین گام فیلمسازی، فیلمی ترسناک-علمیتخیلی به نام «Underwater» را کارگردانی کرده که توسط استودیو قرن بیستم، پخش شده است.

داستان فیلم
سه دانشجوی رشته کامپیوتر دانشگاه MIT، در جستوجوی هکری موسوم به «نامد» هستند. «نامد» سرورهای شخصی و اصلی دانشجویان این دانشگاه را هک و نابود کرده است. دانشجویان با ردیابی این هکر، موقعیت مکانی او را در خانه متروکهای در دل صحرای نوادای آمریکا پیدا میکنند. آنها به سمت هکر میروند اما داستان به شکل دیگری رقم میخورد. این سه دانشجو بدون اینکه خودشان بدانند، توسط نیروهای فرازمینی ربوده میشوند. در حقیقت «نامد» همان نیروهای فرازمینی هستند که کامپیوترهای دانشگاه MIT را هک کردند و ... .
آدم فضاییهای هکر!
فیلمنامه «سیگنال» بر عنصر غافلگیری استوار است و به همین خاطر، لحظات و موقعیتهای متفاوتی در فیلم شکل میگیرد. مخاطب در ابتدا با یک فیلم جادهای مواجه است که در آن سه دانشجو برای کشف ردپای هکرها به صحرای نوادا سفر میکنند. در این بخش رابطه عاطفی بین دانشجوها هم نشان داده میشود. دقایق میانی فیلم و از جایی که فکر میکنیم دانشجوها توانستند هکرها را ردیابی کنند، فضای جدید و وهم آلودی بر قصه حاکم میشود. یکی از دلایل مهم گنگی فضا به این دلیل است که فیلمساز در این بخش به صورت قطره چکانی به تماشاگران اطلاعات میدهد.
فیلم هر چه جلوتر میرود مخاطبش را هم مجبور میکند که همراه با کاراکترهای فیلم به دنبال کشف همین فضای وهم آلود قدم بردارد. نقطه پایانی فیلم که بازشدن گره اصلی داستان است، آخرین غافلگیری را برای مخاطب به همراه دارد. غافلگیری که گزارههای ارجاع آن در طول قصه فیلم قرار گرفته است.

«سیگنال» از جمله آثاری است که فرآیند ادراک انسان از دنیای پیرامونش را به چالش میکشد و شاید به خاطر تفهیم همین مفهوم است که فیلمساز از ترفند غافلگیری بهره برده است. دانشجویان فیلم «سیگنال» تا انتهای فیلم تصور میکنند که در یک پروژه تحقیقاتی دولتی گیر افتادهاند و هر آنچه که میبینند، زمین و آدمهای ساکن این سیاره است؛ اما وقتی با واقعیت مواجه میشوند تمام تصوراتشان از دنیای پیرامونی تغییر میکند. چون آنها در دنیای ساخته شده توسط موجودات فرازمینی، چیزی بیشتر از موشهای آزمایشگاهی نیستند.
یکی دیگر از نکات قابل توجه فیلم، بهرهگیری فیلمساز از پیش فرضهایی است که مخاطبان آثار علمی تخیلی از آدم فضاییها دارند. پیش فرضی که طرفداران این قبیل آثار از موجودات فرازمینی دارند به فیلمساز کمک کرده است تا در روایت داستان، پرگویی نکند. مخاطب در نمونههای پیش از سیگنال، با نوعی از موجودات فرازمینی آشنا شده است که مسافران بشقاب پرندههای بزرگ هستند و در آسمان شهرهای کره زمین حرکت و قربانیانشان را انتخاب میکنند. «سینگال» قرار نیست قصه قبل یا حین ربوده شدن این قربانیان را تعریف کند و اتفاقا جذابیتش به این است که سراغ قصه بعد از ربوده شدن رفته و دوربین داخل سفینه فضایی را نشان میدهد.
یکی از مواردی که فیلم سینمایی «سیگنال» را مرتبط با حوزه سایبری کرده، نحوه نفوذ و دسترسی فضاییها به اطلاعات انسانها است. بشر در زندگی امروز به شدت وابسته به کامپیوترها شده و هک شدن سیستمهای رایانهای یک دانشگاه توسط موجودات فرازمینی، ایده تازهای است که در فیلم مطرح میشود. اگرچه فیلمساز زیاد بر روی این نقطه تمرکز نمیکند اما فیلم با تاکید بر این نکته ساخته شده است که هک کردن کامپیوتر میتواند از جمله مهمترین ابزارهای نفوذ بیگانگان باشد؛ حتی اگر این بیگانه از سیارهای دیگر آمده باشد!