به گزارش کارگروه فناوری اطلاعات سایبربان , فیبر نوری به‌عنوان پیشرفته‌ترین بستر ارتباطی امروز جهان، به اصلی‌ترین زیرساخت توسعه اقتصاد دیجیتال تبدیل شده است. دلیل این اهمیت روشن است، برخلاف اینترنت‌های قدیمی یا حتی اینترنت همراه، فیبر نوری ظرفیت و پایداری بسیار بالاتری دارد. همین عامل باعث شده در سطح جهانی بیش از ۷۰ درصد مصرف اینترنت بر پایه شبکه‌های ثابت باشد و تنها حدود ۳۰ درصد به اینترنت همراه اختصاص پیدا کند.این ویژگی، امکان ارائه خدمات حیاتی و پرتقاضا را بدون وقفه و با کیفیت قابل اعتماد فراهم می‌کند. خدماتی مانند آموزش آنلاین، سلامت دیجیتال، هوش مصنوعی، اینترنت اشیاء و دولت الکترونیک، همه نیازمند شبکه‌ای با پهنای باند وسیع و تأخیر پایین هستند. اگر اینترنت همراه را به یک جاده شلوغ تشبیه کنیم، فیبر نوری مانند بزرگراهی چندخطه است که ترافیک را روان و بدون گلوگاه عبور می‌دهد. در مقابل، اینترنت همراه به دلیل محدودیت‌های فرکانسی و تراکم کاربران، در ساعات اوج مصرف با افت سرعت مواجه می‌شود. فیبر نوری اما حتی با افزایش تقاضا، کیفیت خود را حفظ می‌کند و ظرفیت انتقال چندین ترابیت داده در ثانیه را دارد.از نظر اقتصادی نیز، هرچند سرمایه‌گذاری اولیه برای نصب شبکه فیبر نوری بالاتر است، اما در بلندمدت مقرون‌به‌صرفه‌تر از اینترنت همراه است. زیرساخت فیبر نوری یک بار ایجاد می‌شود و تا حدود ۲۰ سال می‌تواند پاسخگوی نیازهای رو به رشد جامعه باشد، در حالی که اینترنت همراه نیازمند سرمایه‌گذاری مداوم در تجهیزات و ارتقای نسل‌های جدید است.
در ایران، عقب‌ماندگی ایجاد شده در دهه ۹۰ باعث شد اینترنت همراه به سرعت توسعه پیدا کند، اما اینترنت ثابت تغییر چندانی نداشته باشد. برای جبران این عقب‌ماندگی، ابتدا حساب توسعه فیبر نوری ایجاد شد که چند ماهی است به صندوق توسعه فیبر نوری تبدیل شده است. این صندوق نه تنها منابع مالی لازم را تأمین می‌کند، بلکه نقش کلیدی در مدیریت پروژه‌ها و اعتمادسازی برای سرمایه‌گذاران و بخش خصوصی ایفا می‌کند.
پروژه توسعه فیبر نوری؛ راهبردی و فراتر از فنی
توسعه فیبر نوری صرفاً افزایش سرعت اینترنت نیست؛ بلکه یک پروژه کلان و راهبردی است که زیربنای آینده اقتصاد دیجیتال کشور را شکل می‌دهد و رسیدن به سهم ۱۵ درصدی اقتصاد دیجیتال که در برنامه هفتم آمده است را هموار می‌کند.این شبکه، امکان رشد و بلوغ بسیاری از خدمات نوین را فراهم می‌کند؛ از شهرهای هوشمند و دولت الکترونیک گرفته تا کاربردهای هوش مصنوعی در صنعت و حمل‌ونقل و توسعه خدمات سلامت دیجیتال، همه به شبکه‌ای پایدار و با ظرفیت بالا نیاز دارند.موفقیت این پروژه تنها با سرمایه‌گذاری مالی محقق نمی‌شود؛ بلکه نیازمند همکاری و هم‌افزایی تمام بازیگران این زیست‌بوم است. اپراتورها باید تعهدات خود در توسعه و نگهداری شبکه را به‌طور کامل اجرا کنند، تولیدکنندگان تجهیزات فناوری‌های مورد نیاز را تأمین کرده و به بومی‌سازی و کاهش وابستگی به تجهیزات خارجی توجه کنند، و دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی با ارائه مطالعات علمی، نوآوری‌های فنی و تربیت نیروی متخصص مسیر توسعه پایدار شبکه را هموار سازند. تنها با این تعامل گسترده و هم‌زمان، زیرساختی مقاوم، آینده‌نگر و مستقل شکل می‌گیرد که پایه اقتصاد دیجیتال کشور خواهد بود.به گفته امیر خاکپور، عضو هیئت رئیسه صندوق توسعه فیبر نوری، «این مسیر تنها با هم‌افزایی همه بازیگران این زیست‌بوم، از اپراتورها و تولیدکنندگان داخلی تا نهادهای پژوهشی، به نتیجه خواهد رسید.» علاوه بر این صندوق توسعه فیبر نوری فراتر از صرف تأمین منابع مالی عمل می‌کند. این صندوق به‌عنوان یک تسهیل‌گر و اعتمادساز، با مدیریت متمرکز منابع، تضمین پرداخت مشوق‌ها و ایجاد چارچوب‌های حقوقی و نظارتی شفاف، اطمینان می‌دهد سرمایه‌گذاری در توسعه شبکه فیبر نوری با حداقل ریسک انجام شود.
به این ترتیب، اپراتورها و سرمایه‌گذاران خصوصی با آرامش و اطمینان بیشتری وارد پروژه می‌شوند، می‌دانند منابع مالی و حمایت‌های قانونی برای اجرای تعهدات فراهم است و سودآوری و امنیت سرمایه‌گذاری آنها تضمین می‌شود.این اعتمادسازی، نقش کلیدی در جلب مشارکت بخش خصوصی دارد و مسیر توسعه شبکه فیبر نوری را تسریع می‌کند. به گفته خاکپور، «نقش صندوق صرفاً تأمین منابع مالی نیست؛ بلکه ایجاد اطمینان و کاهش ریسک سرمایه‌گذاری است.» بدون حضور صندوق، بخش خصوصی ممکن است در ورود به پروژه‌های بلندمدت با تردید و ریسک‌های بیشتری مواجه شود، اما با تضمین صندوق، پروژه ملی فیبر نوری هم از نظر مالی پایدار می‌ماند و هم به هدف اتصال گسترده خانوارها به اینترنت پرسرعت نزدیک‌تر می‌شود.
هدف‌گذاری و برنامه‌ریزی توسعه فیبر نوری
برنامه توسعه فیبر نوری در کشور با هدف‌گذاری مشخص و قابل اندازه‌گیری پیش می‌رود. طبق اعلام صندوق، افق این صندوق پوشش ۲۰ میلیون خانوار تا پایان برنامه هفتم است. با نقش تسهیل‌گر صندوق و حمایت از بخش خصوصی، سهم اینترنت فیبر از کمتر از ۱۰ درصد به بیش از ۳۰ درصد افزایش خواهد یافت؛ جهشی که می‌تواند ایران را از نظر کیفیت و سرعت اینترنت در جایگاه متفاوتی قرار دهد.برای تحقق این برنامه، خاکپور می‌گوید که صندوق توسعه فیبر نوری تاکنون بیش از ۴۲۰ میلیارد تومان مشوق مالی به اپراتورها پرداخت کرده است. علاوه بر این، مشوق‌هایی برای اپراتورها در نظر گرفته شده بود که مراکز استان‌ها و کلانشهرها را بین ۲ تا ۵ میلیون تومان پوشش می‌داد؛ این رقم با بازنگری و با هدف افزایش اتصال کاربران، بدون درنظر گرفتن اندازه شهرها به ۶ میلیون تومان افزایش یافته است. این مشوق‌ها بخشی از هزینه‌های سنگین اجرای پروژه را پوشش می‌دهند و انگیزه اپراتورها برای توسعه شبکه، به‌ویژه در مناطق کم‌برخوردار، تقویت می‌کنند.اعداد و منابع مالی شفاف نشان می‌دهند که پروژه ملی فیبر نوری وارد مرحله اجرا شده و تعهدات آن قابل رصد و پایش است. به این ترتیب، توسعه فیبر نوری تنها یک طرح فناوری نیست، بلکه زیرساختی راهبردی است که آینده اقتصاد دیجیتال کشور بر پایه آن شکل خواهد گرفت.پروژه ملی فیبر نوری، فرصتی است تا ایران نه فقط از نظر تکنولوژی، بلکه از نظر کیفیت زندگی دیجیتال مردم و توسعه اقتصادی یک جهش واقعی را تجربه کند. آینده‌ای که در آن اینترنت پرسرعت و پایدار، پایه همه خدمات نوین و رشد اقتصادی خواهد بود، همین امروز آغاز شده است.
