به گزارش کارگروه فناوری اطلاعات سایبربان ؛ با پیشرفت و گسترش ارتباطات در جهان، نحوه ارتباط انسانها با یکدیگر دچار دگرگونی شده و این شیوه ارتباطات، مدیون وجود اینترنت و گسترش آن در سراسر جهان است. اینترنت در سال ۱۹۶۶ با ارتباط دو رایانه در یک مرکز تحقیقاتی نظامی در ایالات متحده شروع به کار کرد. با گذشت نیم قرن از آن تاریخ، گستره ارتباطات به قدری وسیع شده است که بشر امروز درحال اتصال اشیا به یکدیگر و استفاده از دادههای به دست آمده از آنها است. از این ارتباط، با نام اینترنت اشیا یاد میشود. گسترش روزافزون استفاده از فناوریهایی همچون شبکههای بیسیم و دستگاههای هوشمندی که مجهز به حسگرهای مختلف همچون تگهای شناسایی با امواج رادیویی هستند، به توسعه تفکر مفهوم اینترنت اشیا در زندگی روزمره بشر منجر شده است.
به گفته متخصصان و طبق تعریف اتحادیه بین المللی مخابرات، اینترنت اشیا زیرساختی جهانی برای جامعه اطلاعاتی است که خدمات پیشرفتهای را ازطریق اتصال اشیا فیزیکی و مجازی مبتنی بر فناوریهای اطلاعاتی و ارتباطاتی موجود و درحال تکامل امکان پذیر میکند. به عبارتی، اینترنت اشیاء به شبکهای اشاره دارد که در آن هر شیء فیزیکی توسط یک حسگر قابل شناسایی میشود و با دیگر اشیاء تشکیل یک شبکه را میدهد. این اشیاء به صورت مستقل میتوانند با یکدیگر ارتباط برقرار کرده و اطلاعات مبادله کنند و حتی میتوانند خود اقدام به انجام کارها کنند یا دستور به انجام کاری بدهند. امروزه با توجه به پیشرفتهای ذکرشده، زمینه پذیرش و توسعه فناوریهای اطلاعاتی و ارتباطی در کتابخانهها و مراکز اطلاع رسانی نیز پدید آمده است؛ مراکزی که باید بتوانند همپای دیگر سازمانها به ایفای نقش در این زمینه بپردازند.
در همین رابطه، یک مطالعه پژوهشی توسط محققان دانشگاه قم انجام شده است که در آن موضوع فوق یعنی بحث به کارگیری اینترنت اشیا در کتابخانهها مورد ارزیابی علمی واقع شده است. در این پژوهش کاربردی، اطلاعات بیست کتابخانه مختلف دنیا نظیر مراجعه به سایت کتابخانهها و مقالاتی که درمورد آنها نگارش شده بود در رابطه با استفاده احتمالی آنها از اینترنت اشیا استخراج و تجزیه و تحلیل شد.
نتایج این تحقیق که در فصل نامه مطالعات کتابداری و سازماندهی اطلاعات متعلق به سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران منتشر شده اند، نشان میدهند که استفاده از اینترنت اشیا در کتابخانههای جهان درحال افزایش است و بسیاری از کتابخانهها از این فناوری استفاده میکنند یا قصد استفاده دارند، زیرا این فناوری مزیتهای زیادی برای کتابخانهها دارد و سبب مدیریت بهتر و دقیقتر، افزایش سرعت خدماترسانی و حذف فرایندهای تکراری میشود.
در اینباره، یعقوب نوروزی، استاد و محقق علم اطلاعات و دانششناسی دانشگاه قم و دو همکار دیگرش، این گونه توضیح میدهند: استفاده از اینترنت اشیا سبب میشود بسیاری از فرایندهای تکراری، مانند امانت و بازگشت منابع، نشان دادن محل قرارگیری کتاب، که کتابدارها انجام میدادند، به دست خود مراجعان و فناوری اینترنت اشیا انجام شود. این اتفاق سبب میشود کتابداران زمان بیشتری برای مشاوره دادن به مراجعان داشته باشند و تمرکزشان بیشتر بر روی خدماتی باشد که به ابتکار انسانی نیاز دارد.
آنها میگویند: همچنین این فناوری باعث میشود کاربران با دقت و سرعت بالایی منابع مدنظرشان را پیدا کنند. همین امر سبب افزایش رضایت از کتابخانه و افزایش مراجعه به کتابخانه میشود. یکی دیگر از نتایج مطلوب استفاده از ابزار و فناوریهای اینترنت اشیا، امکان مدیریت و تصمیم گیریهای دقیقتر و مناسبتر برای کتابخانه است؛ زیرا این فناوریها اطلاعات دقیقتر و جامع تری از کاربران را به مدیران نشان میدهند. برای مثال، با مطلع شدن از مکانهای با رفت و آمد بالا در کتابخانه میتوان دربارة استفاده از فضاهای کتابخانه، تصمیم گیری بهتری انجام داد و با درک دقیقتر علایق کاربران، کار اطلاع رسانی برای کتابخانهها راحتتر و دقیقتر انجام میشود.
بر اساس یافتههای این تحقیق، همچنین مواردی مانند افزایش امنیت کتابخانه، نگه داری منابع در شرایط مناسبتر و درنتیجه افزایش طول عمر منابع، اشغال فضای کمتر، افزایش محیطهای یادگیری و ملاقات را نیز میتوان به موارد گفته شده افزود. درنتیجه مدیران کتابخانهها باید توجه ویژهای به این فناوری داشته باشند؛ زیرا استفاده و درخواست این فناوری در جوامع اطلاعاتی، به ویژه در کتابخانه ها، درحال افزایش است و امروزه در جوامع دانش مدار، باید نسلی از کتابخانهها را با عنوان کتابخانههای هوشمند داشته باشیم.
نوروزی و همکارانش به عنوان مجریان این پژوهش، در انتها اشاره کرده اند: جا دارد مدیران و تصمیم گیران کتابخانهها تلاش کنند سطح اطلاع کتابداران و مسئولان کتابخانهها را دربارة استفاده و پیاده سازی از این فناوری بالا ببرند و باید سعی کنند کتابداران را در استفاده از این فناوری آگاه کنند و توان آنها برای کار با این فناوری را افزایش دهند؛ زیرا ناتوانی در کارکردن با فناوری اینترنت اشیا در اینده نزدیک سبب ارائة خدمات نامناسب و سردرگمی در ارائة خدمات و باعث نارضایتی کاربران از کتابخانهها میشود.
