به گزارش کارگروه فناوری اطلاعات سایبربان ، نشست علمی «نقش هوش مصنوعی در پژوهش‌های علوم اسلامی و انسانی» امروز چهارشنبه ۲۳ آذرماه با سخنرانی محمدرضا حسنی آهنگر، رئیس دانشگاه جامع امام حسین (ع) برگزار شد.
در ادامه گزیده سخنان وی را می‌خوانید.
ما باید در ایجاد تمدن اسلامی نقش‌آفرینی کنیم. رهبر معظم انقلاب هم بار‌ها در زمینه تمدن اسلامی سخن گفته و مخصوصا در بیانیه گام دوم انقلاب به صورت شفاف در این زمینه سخن گفتند. لازم است بررسی کنیم حوزه‌های علمیه و دانشگاه‌های ما از زمانی‌که مقام معظم رهبری این بحث را مطرح کرده‌اند چه اقداماتی در این راستا انجام داده‌اند؟ رهبر معظم انقلاب در تمدن‌سازی بر تربیت انسان‌های تراز تمدنی و تولید فکر تأکید کردند، اما سؤال این است ما در تربیت انسان‌های تراز و همچنین تولید فکر چقدر فعالیت کرده‌ایم. این معیاری برای سنجش ماست. هوش مصنوعی از علوم پیشران است که باعث جهش در زمینه تمدن‌سازی خواهد شد چراکه هم زمینه رشد آن وجود دارد و هم باعث جهش سایر علوم می‌شود.
تعریف هوش مصنوعی
بسیاری از اقداماتی که همکاران ما در مجموعه‌های دفاعی و امنیتی انجام می‌دهند بر پایه هوش مصنوعی و فناوری اطلاعات و ارتباطات صورت گرفته است چراکه بُعد نرم‌افزاری تمدن که سبک زندگی ما را شکل می‌دهد باعث پیشرفت حقیقی می‌شود. رهبر معظم انقلاب در بیانات خود بر پاسداری از همه ایران شامل خاک، ذهن، مغز و رؤیا‌ها تأکید کرده‌اند. معتقدم علوم حکمرانی مربوط به علوم انسانی است و متأسفانه در کشور ما غریب است. اگر به هزینه‌هایی که برای تحقیقات در علوم انسانی انجام می‌دهیم دقت کنیم متوجه مظلومیت این بخش می‌شویم. تا الان باید بودجه این بخش به چهار درصد می‌رسید، اما الان این رقم زیر یک درصد است.
رهبر معظم انقلاب هم دائماً گفته‌اند که چرا هزینه‌های کافی در حوزه علوم انسانی صورت نمی‌گیرد، در حالی‌که ریشه بسیاری از آسیب‌های اجتماعی ما در علوم انسانی است لذا در اینجا نقش یک پیشران بسیار مهم می‌شود که بتواند این عقب ماندگی را جبران کند و به نظرم این حوزه از علم، همان هوش مصنوعی است. منطق هوش مصنوعی این است که ماشین را وادار به کاری کنیم که اگر انسان آن کار را انجام دهد بگوییم کاری هوشمندانه انجام داده است. در واقع ماشین همانند انسان فکر و عمل می‌کند. هدف طراحان هوش مصنوعی این بود که ما می‌خواهیم انسان‌نما بسازیم، اما بعداً گفتند دنبال تولید ماشین‌های هوشمند هستیم تا حل مسئله کند.
اهمیت تدوین نظام مسائل در کشور
در کشور ما نظام مسائل به شکل ساخت‌یافته طراحی نشد در حالی که در همه کشور‌های دنیای پیشرفته، نظام مسائل خود را احصا کرده‌اند و بر اساس تصویری که از نظام مسائل دارند عمل می‌کنند، اما ما چنین کاری انجام ندادیم. هرچند در نقشه علمی کشور به چنین مواردی هم اشاره شده است و این از مشکلات جدی است لذا برای تدوین نظام مسائل باید از هوش مصنوعی استفاده کنیم مخصوصا هوش مصنوعی در زمینه علوم انسانی کارایی زیادی دارد. کار دیگر در زمینه حل مسائل است که هوش مصنوعی در این زمینه هم ابزار‌های خوبی همانند شبکه عصبی، منطق فازی، الگوریتم ژنتیک و شبکه بیضی در اختیار ما قرار داده است.
مسئله دیگری که باید در تمدن‌سازی مد نظر قرار گیرد آینده دنیایی است که قرار است در آن تمدن‌سازی کنیم. الان فضای مجازی توسط هوش مصنوعی مدیریت می‌شود چراکه حدس زده‌اند تا سال ۲۰۲۵ دو برابر حجم کنونی، داده در فضای اینترنت داریم که باید مدیریت شود و فقط هوش مصنوعی می‌تواند این حجم از داده را مدیریت کند. از سوی دیگر هوش مصنوعی رد پای ما را در هر جا باشیم یا از طریق گوشی‌هایمان یا سایت‌های اینترنتی دنبال می‌کند. کار دیگری که هوش مصنوعی انجام می‌دهد حکمرانی هوشمند است چراکه اگر قرار باشد جهان با عنوان یک دهکده تلقی شود نیازمند حکمرانی هوشمند است.
توجه به هوش مصنوعی در دانشگاه امام حسین (ع)
ما دوازده دانشکده و پژوهشکده در دانشگاه امام حسین (ع) داریم و در این دانشکده‌ها حدود ۷۵ مرکز علم و فناوری داریم و در هر یک از این مراکز نیز بین سه تا پنج گروه علمی وجود دارد که در هر گروه علمی نیز بین سه تا پنج کرسی داریم. کرسیِ هوشمندی، در دانشکده هوش مصنوعی و علوم شناختی است. دانشگاه امام حسین (ع) یک نقشه راه پنجاه ساله برای تحقق مرجعیت علمی و ایفای نقش در تمدن‌سازی دارد. ذیل این نقشه راه، برنامه پنج ساله و ده ساله داریم و تمام دانشکده‌ها، پژوهشکده‌ها، گروه‌های علمی و استادان ما هم نقشه راه خود را دارند. برای مثال پروژه‌ای با عنوان پروژه نور برای هوشمندسازی سپاه داریم و بسیاری از پایان‌نامه‌ها و رساله‌های پژوهشی در این راستا است.
ما استادان را با یک نظام جامع که جایگزین نظام ترفیع و ارتقای وزارت علوم کرده‌ایم مورد ارزیابی قرار می‌دهیم. در این سیستم، حل مسئله جایگزین مقاله‌محوری شده است. رهبر معظم انقلاب این مدل را پسندیده و به شورای عالی انقلاب فرهنگی هم فرمان دادند در دانشگاه‌های دیگر نیز این مدل مورد توجه قرار گیرد. به نظرم اگر قرار باشد علوم انسانی اسلامی از هوش مصنوعی استفاده کند باید تمرکز آن در زمینه حکمرانی هوشمند باشد و اقداماتی که در جهان رخ می‌دهد را رصد کند لذا در دانشگاه امام حسین (ع) هم مرکزی ایجاد کرده‌ایم که چنین اقداماتی را مورد رصد و ارزیابی قرار داده و تصویر مطلوبی از روش‌های آینده پژوهشی ارائه می‌دهد.
امروزه دنیا به طور کامل در بستر فضای مجازی سامان پیدا می‌کند و امروزه یک جهان واقعی داریم که همان جهان فیزیکی و طبیعی است، اما از سوی دیگر جهان مجازی هم شکل گرفته است و جهان واقعی حول فضای مجازی استقرار پیدا کرده است. البته هوش مصنوعی از دهه ۱۹۷۰ وجود داشته، اما تبدیل به دغدغه نشد بلکه از وقتی وارد فضای مجازی شد تبدیل به دغدغه شد؛ یعنی هوش مصنوعی از فضایی استفاده می‌کند که فرازمانی و فرامکانی و دارای خصوصیت شبکه‌سازی است؛ بنابراین امروزه جهانِ مجازیِ هوشمند شکل گرفته است و عملاً می‌توان تمدن بعدی را تمدن سایبری نامید لذا اگر تمدن نوین اسلامی قرار باشد شکل بگیرد باید در این بستر شکل بگیرد و پیشران این تمدن نیز نیز هوش مصنوعی است. این جایگاهی است که هوش مصنوعی در تمدن آینده دارد و باید آن را مد نظر داشته باشیم.
