به گزارش کارگروه فناوری اطلاعات سایبربان؛ کارشناسان معتقدند که چشم‌انداز آذربایجان برای اقتصاد دیجیتال دیگر یک آرزوی دور از دسترس نیست؛ بلکه یک واقعیت به سرعت در حال آشکار شدن است که به طور فزاینده‌ای در استراتژی توسعه ملی این کشور گنجانده می‌شود. هوش مصنوعی (AI)، به عنوان محرک اصلی رشد اقتصادی و نوآوری جهانی، در سراسر جهان اهمیت استراتژیک پیدا کرده و دولت‌ها سرمایه‌گذاری زیادی در توسعه آن انجام می‌دهند. آذربایجان با اذعان به اینکه هوش مصنوعی روندی است که نمی‌توان آن را نادیده گرفت، در تلاش است تا این فناوری تحول‌آفرین را در چارچوب اقتصادی خود بگنجاند تا از پیشرفت و رقابت‌پذیری حمایت کند. در کنار هوش مصنوعی، ابتکاراتی در اینترنت اشیا (IoT)، بلاک‌چین و اتوماسیون نشان دهنده تعهد این کشور به پذیرش فناوری‌های نوظهور و همسویی با روندهای دیجیتال جهانی است.
این هفته، باکو میزبان افتتاحیه ششمین کنفرانس بین‌المللی در مورد مشکلات سایبرنتیک و انفورماتیک (PCI 2025) بود؛ رویدادی که نه تنها به عنوان یک مجمع علمی، بلکه به عنوان بازتابی از همسویی استراتژیک آذربایجان با انقلاب صنعتی چهارم در حال وقوع نیز عمل می‌کند. این کنفرانس ترکیبی 3 روزه که در مؤسسه سیستم‌های کنترل وابسته به وزارت علوم و آموزش برگزار شد، بیش از ۲۰۰ دانشمند، سیاست‌گذار و فناوری برجسته از بیش از ۳۰ کشور، از جمله ایالات متحده، آلمان، ژاپن، قزاقستان و فرانسه را به خود جلب کرده است.
کنفرانس مشکلات سایبرنتیک و انفورماتیک بر تحولی حیاتی در رویکرد آذربایجان به علم و فناوری تأکید دارد. این کنفرانس فقط در مورد اکتشافات دانشگاهی نیست، بلکه در مورد گنجاندن نوآوری در هسته سیاست ملی است. از سیستم‌های کنترل و پردازش سیگنال تا بهینه‌سازی، هوش مصنوعی و تشخیص تصویر، تمرکز موضوعی این رویداد نشان می‌دهد که این کشور چقدر عناصر بنیادی تحول دیجیتال را جدی می‌گیرد.
علی عباسوف (Ali Abbasov)، مدیرکل مؤسسه سیستم‌های کنترل، در سخنرانی خود تأکید کرد که علم آذربایجان وارد مرحله جدیدی از توسعه شده است، مرحله‌ای که هم با دولت و هم توسط فوریت‌های فناوری هدایت می‌شود. پردازش زبان طبیعی، سیستم‌های تصمیم‌گیری هوشمند و اتوماسیون هوشمند نه تنها حوزه‌های تحقیقاتی هستند، بلکه ابزارهای حیاتی برای کشورداری، امنیت و تاب‌آوری اقتصادی نیز می‌باشند.
عباسوف اظهار داشت:
«هوش مصنوعی به یکی از ویژگی‌های تعیین‌کننده علم مدرن تبدیل شده است. در آذربایجان، اهمیت آن به طور فزاینده‌ای در سطح علمی و سیاسی به رسمیت شناخته می‌شود.»
درحالی‌که آذربایجان در تحقیقات و کاربردهای هوش مصنوعی پیشرفت قابل توجهی دارد، راسیم علیقلی‌اف (Rasim Aliguliyev)، معاون آکادمی ملی علوم آذربایجان (ANAS) و مدیر مؤسسه فناوری‌های اطلاعات، لحنی محتاطانه‌تر ارائه داد. اظهارات او ماهیت دوگانه توسعه هوش مصنوعی، پر از نوید، اما مملو از آسیب‌پذیری‌های استراتژیک، را برجسته کرد.
علیقلی‌اف هشدار داد:
«هوش مصنوعی فرصت‌های عظیمی را ایجاد می‌کند، اما خطرات جدی نیز به همراه دارد، به ویژه در امنیت سایبری. با هوشمندتر شدن تهدیدها، سیستم‌های دفاعی ما باید همزمان تکامل یابند.»
اظهارات او نشان‌دهنده نگرانی فزاینده بین‌المللی است که افزایش تهدیدهای هوشمند از جمله حملات سایبری تحت حمایت دولت و اطلاعات نادرست الگوریتمی به همان اندازه که مزایای هوش مصنوعی را به همراه دارد، خطرناک نیز هست. او همچنین تأکید کرد که حاکمیت سایبری اکنون یک اولویت ملی کلیدی است.
علیقلی‌اف همچنین به یک شکاف مهم داخلی توجه کرد: فقدان درک تاریخی ساختاریافته از توسعه هوش مصنوعی در آذربایجان. بدون مستندسازی مناسب و انتشار عمومی، این کشور با خطر قطع ارتباط نسل‌های آینده با مبانی علمی که زیربنای پیشرفت‌های فناوری امروز هستند، مواجه است.
او گفت:
«ما باید تحقیقات دانشمندان آذربایجانی که در طول ۶۰ سال گذشته انجام شده را سیستماتیک کنیم و آن را در دسترس جامعه قرار دهیم.»
یکی از موضوعات اصلی کنفرانس، نیاز فوری به سواد هوش مصنوعی در بین جوانان است. عباسوف و علیقلی‌اف هر دو تأکید کردند که نسل بعدی نه تنها باید فناوری را مصرف کند، بلکه باید تکامل، اخلاق و پیامدهای آن را نیز درک کند.
این موضوع با اهداف استراتژیک گسترده‌تر آذربایجان، به ویژه جاه‌طلبی آن برای پرورش نیروی کار دیجیتالی توانمند که قادر به مشارکت و کمک به اقتصاد دانش جهانی باشد، همسو است.
دستور کار کنفرانس، از نظریه کنترل بهینه تا مدل‌های تصمیم‌گیری فازی، نشان دهنده یک اکوسیستم علمی در حال بلوغ است.
مشکلات سایبرنتیک و انفورماتیک 2025 نشان‌دهنده تمرکز فزاینده آذربایجان بر تحول دیجیتال است. این کشور با سرمایه‌گذاری مداوم، همکاری بین‌المللی و ظرفیت‌سازی، در تلاش است تا جایگاه خود را در زمینه هوش مصنوعی و فناوری‌های دیجیتال در منطقه تقویت کند.
اما همانطور که کارشناسان حاضر در کنفرانس روشن کردند، این مسیر نه تنها نیازمند اشتیاق و نوآوری است، بلکه آینده‌نگری استراتژیک، حافظه نهادی و چارچوب‌های قوی امنیت سایبری را نیز می‌طلبد. آینده هوش مصنوعی آذربایجان نه تنها با آنچه می‌سازد، بلکه با میزان مسئولیت‌پذیری و امنیت آن شکل خواهد گرفت.
