نشست ورشو و مسیری پر چالش بر سر راه ناتوی سایبری

به گزارش واحد بین‌الملل سایبربان؛ فضای سایبری، به دغدغه این روزهای ناتو تبدیل شده و تقریباً در تمامی نشست‌های اخیر اعضای این پیمان، سایبر و فضای جنگ‌های سایبری، یکی از محوری‌ترین مذاکرات بوده است. نشست اخیر اعضای این پیمان در ورشو لهستان نیز، از این موضوع مستثنی نبود. فضای سایبری، از آنجا به محوریت اصلی گفتگوهای اخیر اعضای ناتو تبدیل شد که بعد از گسترش تنش‌ها با روسیه در موضوعات مختلف و خصوصاً در موضوع اوکراین، ناتو شواهدی از به‌کارگیری جنگ سایبری توسط روسیه را علیه اعضای خود مشاهده کرد و با توجه به توان مخوفی که ناتو از روس‌ها سراغ داشته و دارد، طبیعی است که آن را یک تهدید عمده برای اعضایش قلمداد کند و به فکر یافتن راهکاری برای آن بیفتد.
بر اساس یکی از اصول اساس‌نامه ناتو، حمله به یکی از اعضای ناتو، همانند حمله به تمامی اعضا قلمداد شده و با واکنش تمامی اعضای آن مواجه خواهد شد؛ اما نکته کلیدی و مشکل اساسی ناتو نیز دقیقاً همین است. به ادعای بسیاری از کارشناسان، مشکل ناتو، نداشتن راهکار و سیاست مشخصی برای سازمان‌دهی این میدان است. درست است که ناتو فضای سایبری را به عنوان یک میدان جنگی قلمداد کرده است، اما به ادعای کارشناسان، ناتو در برابر حملات مرگبار روسیه، بسیار آسیب‌پذیر است و راهی طولانی برای سازمان‌دهی موفق این فضا در پیش دارد. اخیراً نیز نشستی در ورشو لهستان برگزار شد که محوریت اصلی گفتگوی اعضای ناتو در آن، مقابله با اقدامات روسیه در فضای سایبری و تنش‌های بین این کشور و اعضای ناتو بود.

اعضای ناتو؛ سردرگم در برابر اوضاع درهم‌پیچیده جهان
فضای سایبری و مقابله با اقدامات روسیه در این فضا، یکی از اصلی‌ترین بخش‌های نشست اخیر ناتو در ورشو لهستان بود. تمامی اعضا بر این نکته تأکید داشتند که سایبر، به‌عنوان یکی از بخش‌های داخلی جنگ‌های نوین شناخته می‌شود و همین موضوع سبب شد تا فضای سایبری و جنگ‌های نوین، به یکی از اصلی‌ترین دستور کارهای نشست فعلی و نشست‌های آینده ناتو تبدیل شود. به اعتقاد برپاکنندگان نشست ورشو، بعدازاینکه فضای سایبری به عنوان یک دامنه و فضای سیاسی شناخته شد، تصمیمات سیاسی اتخاذ شده در نشست ورشو، تأثیر بسزایی در تقویت آمادگی سایبری اعضای ناتو خواهد داشت.
از طرفی برخی دیگر معتقدند که اوضاع درهم‌پیچیده و نامنظم دنیا و درگیر شدن اعضای ناتو با تنش‌های متعدد منطقه‌ای و جهانی و خصوصاً با بزرگ‌ترین رقیب خود یعنی روسیه، سبب شده است تا تصمیم‌گیری‌های صورت گرفته در نشست اخیر ناتو، نظم و انسجام خاصی نداشته باشد و به سرانجام رسیدن آن‌ها در هاله‌ای از ابهام قرار گیرد.
ناتو معتقد است که روسیه از توانایی‌های تهاجمی سایبری از جمله حجم گسترده‌ای از بدافزارها و یا حملات گسترده اختلال سرویس علیه ناتو و متحدانش استفاده می‌کند و برخی متحدان روسیه نیز به تبعیت از این کشور، تهدیداتی را علیه ناتو در فضای سایبری به وجود می‌آورند. از طرفی سران ناتو معتقدند بحران اوکراین و گسترش تنش‌ها با روسیه، سبب افزایش اقدامات خصمانه سایبری روسیه علیه اعضای ناتو شده است.
به اعتقاد کارشناسان، یک نکته کلیدی برای تمامی اعضای ناتو، ارتقاء سطح توانمندی‌های سایبری، به سطحی قابل قبول است؛ چرا که در صورت عدم انجام اقدامی هماهنگ، مقابله با توان مخرب سایبری روسیه امکان‌پذیر نخواهد بود. ارتقاء این توانایی‌ها باید در راستای فرایند برنامه دفاعی ناتو بوده و این موضوع می‌تواند سطح اعتماد بین اعضاء خصوصاً در جنگ‌های هیبریدی را افزایش دهد.
به اعتقاد کارشناسان، ناتو باید تصمیماتی را در راستای ارتقاء کیفیت و سطح همکاری‌های دفاع شبکه‌ای بین تمامی اعضاء اتخاذ کند و توانایی پاسخ‌های سریعش را نیز افزایش دهد. به اعتقاد آن‌ها، ناتو باید طی چارچوبی، برنامه‌ریزی سایبری خاصی را برای کمک به اعضایی داشته باشد که از توانایی‌های سایبری کمتری برخوردار هستند و باید اعضای این پیمان، شیوه عملکرد خود را از فناوری محض، به سمت اتخاذ راهکارهای عملیاتی سوق بدهند. همچنین باید دیدگاه‌های عملیاتی و راهبردی اعضای ناتو در موضوع دفاع سایبری افزایش پیدا کند. ناتو امیدوار است که نتایج نشست ورشو در لهستان، ناتو را در پیشبرد اهدافش، بیش از پیش یاری کند.

سخن پایانی
فلسفه تشکیل ناتو در ابتدا و به ادعای بانیان اصلی آن، ایجاد قدرتی برای دفاع جمعی از اعضا بود. هر روزی که از تشکیل این سازمان می‌گذشت، اعضای اصلی تشکیل دهنده آن، مجبور می‌شدند تغییراتی اساسی را در ساختار آن صورت دهند تا بتوانند خود را در برابر تهدیدات دنیای روز، مقاوم‌تر کنند. شاید در ابتدای تشکیل ناتو در سال 1949 میلادی، کمتر کسی گمان می‌کرد روند تحولات جهانی به سمتی پیش برود که دیگر تسلیحات پیشرفته در قله دل‌مشغولی‌های سران ناتو قرار نگیرد و این تسلیحات، جای خود را به سلاح‌های سایبری و جنگ‌های مدرن نسل جدید بدهند.
سران ناتو، در صحبت‌های خود، همواره دفاع از حقوق کشورهای عضو و هم‌پیمانان را جزو اصلی‌ترین اهداف و برنامه‌های خود عنوان می‌کنند و تلاش می‌کنند تا حداقل در ظاهر نیز این موضع را به‌عنوان سرلوحه برنامه‌ریزی‌های خود قرار دهند، اما شاید نتوانستند این حقیقت را از دید دنیا پنهان کنند که برنامه‌ریزی‌های آن‌ها، گستره وسیعی به نام فضای سایبر را در قلمرو محاسباتی خود نیاورده بوده و آن‌ها نیاز به بازنگری در این سیاست‌های خود دارند.
نتیجه محتومی که از برگزاری این‌گونه نشست‌های ناتو می‌توان گرفت، این است که سران ناتو قصد دارند تا تغییرات عمده‌ای در سیاست‌گذاری‌های کلان خود در عرصه بین‌الملل ایجاد کنند. آن‌ها در تلاش هستند تا راهی برای مهار روسیه پیدا کنند و معتقدند که مهار روسیه در فضای سایبری، می‌تواند به کنترل آن در فضای واقعی نیز کمک شایانی کند. قطعاً، یکی از اصلی‌ترین گزینه‌های این تغییرات اساسی نیز، ایجاد تغییر در رویکردهای آموزشی و پرورش نسل جدیدی از جنگجویان سایبری است؛ چرا که ازاین‌پس مهارت یک سرباز در به‌کارگیری سلاح، تعیین‌کننده سرنوشت یک جنگ نیست، بلکه به عقیده کارشناسان، یک سرباز باید بلد باشد که چگونه از رایانه به‌خوبی بهره‌برداری کند.