مصادیق نقض حریم خصوصی در شبکه‌های اجتماعی
به گزارش واحد امنیت سایبربان؛ مرکز مدیریت امداد و هماهنگی عملیات رخدادهای رایانه‌ای در راستای آگاهی‌رسانی قوانین مرتبط با شبکه‌های اجتماعی، مصادیق نقض حریم خصوصی کاربران را مطابق با قوانین جرائم رایانه‌ای منتشر کرد.
این مرکز مسائل و چارچوب‌های قانونی مرتبط با فضای مجازی، به‌خصوص شبکه‌های اجتماعی را موردبررسی قرار داده و نگاه موشکافانه‌ای به ساختارهای قانونی موجود مستقیم و غیرمستقیم در این حوزه داشته است.
تاریخچه مقابله قانونی با جرائم فضای مجازی در کشور
لزوم ایجاد و توسعه ساختاری برای برقراری امنیت و محافظت از حریم خصوصی در فضای مجازی تولید و تبادل اطلاعات کشور با توسعه روزافزون زیرساخت‌های فناوری اطلاعات و ارتباطات در ایران و افزایش کاربران و استفاده‌کنندگان از اینترنت، مسئله‌ای است که هرروز اهمیت بیشتری می‌یابد. علاوه بر آن توسعه خدمات الکترونیک در کشور، لزوم پرورش نیروی‌های تخصصی و برخورداری از امکانات بازدارنده و امنیتی برای تأمین امنیت و مقابله با جرائمی که در این فضا به وقوع می‌پیوندند را آشکار می‌کند.
در طول سالیان، جرائم رایانه‌ای در فضای مجازی ابعاد بسیار گسترده‌ای مانند کلاه‌برداری‌های اینترنتی، هک و نفوذ به سامانه‌های رایانه‌ای و اینترنتی، جعل داده‌ها و عناوین، تجاوز به حریم خصوصی اشخاص و گروه‌ها، سرقت اطلاعات، هرزه‌نگاری و جرائم اخلاقی و برخی جرائم سازمان‌یافته اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی یافته که لزوم ایجاد پلیس تخصصی که توان پی‌جویی و رسیدگی به این‌چنین جرائم سطح بالای فناورانه را داشته باشد، بیش‌ازپیش برجسته ساخته است.
از سوی دیگر با تصویب قانون جرائم رایانه‌ای در مجلس شورای اسلامی و لزوم تعیین ضابط قضایی برای این قانون و نیز مصوبات کمیسیون فضای تبادل اطلاعات (فتا) دولت جمهوری اسلامی ایران مبنی بر تشکیل پلیس فضای تولید و تبادل اطلاعات، این بخش در بهمن‌ماه سال ۱۳۸۹ به دستور فرماندهی نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران، تشکیل شد.
قانون جرائم رایانه‌ای در سال ۱۳۸۸ برای تعیین مصادیق استفاده مجرمانه از سامانه‌های رایانه‌ای و مخابراتی به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید و به دنبال آن کمیته تعیین مصادیق محتوای مجرمانه بر اساس ماده ۲۲ این قانون تشکیل و پس‌ازآن فهرستی از مصداق‌های محتوای مجرمانه توسط این کمیته در دی‌ماه ۱۳۸۸ ارائه شد.
این فهرست در ۵ فصل در بخش‌های «محتوای خلاف عفت و اخلاق عمومی، محتوای علیه مقدسات، محتوای علیه امنیت و آرامش عمومی، محتوای علیه مقامات و نهادهای دولتی و عمومی و محتوایی که برای ارتکاب جرائم رایانه‌ای و سایر جرائم» تهیه‌شده است که عنوان قانون جرائم رایانه‌ای گرفت. علاوه بر بخشی از این فهرست که در قانون مجازات اسلامی نیز آمده است، در برخی موارد نیز که معلول جرائم جدید به وجود آمده به دلیل فضای منحصربه‌فرد مجازی است مصادیق تازه‌ای ارائه شد و برای آن‌ها جرم و مجازات تعریف شد.
قوانین مرتبط با رعایت حریم خصوصی در کشور
مرکز ماهر با اشاره به توجه به منزلت انسانی و ارزش‌های مبتنی بر انواع آزادی‌ها در جامعه اطلاعاتی و مجازی و حقوق مربوط به آن، اعلام کرد: توجه به حریم خصوصی یکی از ارکان حقوق شهروندی در هر جامعه‌ای است و افراد جامعه باید آگاهیهای لازم در مورد این حق را داشته باشند.
یکی از مهم‌ترین عوامل ایجاد آرامش ذهنی مردم و امنیت روانی جامعه توجه و حفاظت از حریم خصوصی توسط تمامی بخش‌های کشور و ایجاد بستری مناسب برای برخورد با ناقضان حریم خصوصی است. با گسترش وسایل ارتباطات جمعی و فضای مجازی و ایجاد و توسعه شبکه‌های اجتماعی توجه به حریم خصوصی اهمیتی مضاعف یافته و مرز میان حریم خصوصی و عمومی هرروز باریکتر می‌شود.
ازاین‌رو نیاز به قوانین و مقررات پیشگیرانه که با مجازات سنگین و بدون اغماض، با ناقضان حریم خصوصی و افشاگران اسرار مردم برخورد کند امری مشهود در این حوزه است. البته اجرای صحیح این کار، مشروط به آموزش مردم، بیان مصادیق حریم خصوصی و نقض آن و فرهنگ‌سازی در این زمینه است تا بتوان هم خلاهای قانونی را رفع کرد و هم راهکارهایی ارائه داد تا یکی از مهم‌ترین مقوله‌های حقوق شهروندی مردم که حفظ حریم خصوصی آن‌ها است، نهادینه شود و هر کس منطبق با شرایط و موقعیت اجتماعی خود، حداقل آگاهی و دانش را در رابطه با حریم شخصی خود و دیگران داشته باشد.
البته در سال‌های اخیر، اقداماتی برای حفظ حریم خصوصی افراد جامعه و مجازات خاطیان در این زمینه انجام‌شده که بسیار مؤثر بوده است. بااین‌حال تلاش‌های بیشتری توسط متولیان امر برای گسترش قوانین بازدارنده در این زمینه موردنیاز است.
۱۳ مصداق نقض حریم خصوصی در شبکه‌های اجتماعی
مرکز مدیریت امداد و هماهنگی عملیات رخدادهای رایانه‌ای تأکید کرد: در سال‌های اخیر تلاش‌های زیادی در مورد اهمیت بخشی بیشتر به لزوم رعایت حریم خصوصی افراد در فضای مجازی را شاهد بوده‌ایم. این سیاست‌ها با تدوین و تصویب حقوق شهروندی که حفظ حریم خصوصی یکی از ارکان آن است نمود عینی یافته است. بااین‌حال این قوانین نیازمند نظارت و التزام دستگاه‌های گوناگون و برقراری هماهنگی‌های لازم برای اجرا است که امید می‌رود به‌زودی شاهد رشد و گسترش مفاهیم حقوق شهروندی در همه ابعاد باشیم.
یکی از مهم‌ترین بخش‌های موجود در قانون جرائم رایانه‌ای حوزه مرتبط با نقض حریم خصوصی و انجام فعالیت‌های بزهکارانه در فضای مجازی است.
مصادیق نقض حریم خصوصی در شبکه‌های اجتماعی که در قانون (به‌ویژه قانون جرائم رایانه‌ای) جرم‌انگاری شده، به شرح زیر است:
۱. دسترسی غیرمجاز به داده‌های رایانه‌ای یا مخابراتی نظیر هک ایمیل یا حساب کاربری اشخاص
۲. شنود غیرمجاز محتوای در حال انتقال در سیستمهای رایانه‌ای یا مخابراتی نظیر استفاده از نرم‌افزارهای شنود چت‌های اینترنتی
۳. دسترسی غیرمجاز به داده‌های سری در حال انتقال در سیستمهای رایانه‌ای یا مخابراتی یا حامل‌های داده یا تحصیل و شنود آن
۴. در دسترس قرار دادن داده‌های سری در حال انتقال در سیستمهای رایانه‌ای یا مخابراتی یا حامل‌های داده برای اشخاص فاقد صلاحیت
۵. نقض تدابیر امنیتی سیستمهای رایانه‌ای یا مخابراتی به‌قصد دسترسی به داده‌های سری در حال انتقال در سیستمهای رایانه‌ای یا مخابراتی یا حامل‌های داده
۶. حذف یا تخریب یا مختل یا غیرقابل‌پردازش کردن داده‌های دیگری از سیستمهای رایانه‌ای یا مخابراتی یا حامل‌های داده به‌طور غیرمجاز
۷. از کار انداختن یا مختل کردن سیستمهای رایانه‌ای یا مخابراتی به‌طور غیرمجاز نظیر غیرفعال سازی پایگاه‌داده تارنماها و ممانعت از دسترسی اشخاص به پایگاه‌های اینترنتی شخصی
۸. ممانعت از دسترسی اشخاص مجاز به داده‌های یا سیستمهای رایانه‌ای یا مخابراتی به‌طور غیرمجاز
۹. ربودن داده‌های متعلق به دیگری به‌طور غیرمجاز
۱۰. هتک حیثیت از طریق انتشار یافتن صوت و فیلم تحریف‌شده دیگری به‌وسیله سیستمهای رایانه‌ای یا مخابراتی
۱۱. نشر اکاذیب از طریق سیستمهای رایانه‌ای یا مخابراتی به‌قصد اضرار به غیر یا تشویش اذهان عمومی
۱۲. فروش یا انتشار یافتن یا در دسترس قرار دادن گذرواژه یا هر دادهای که امکان دسترسی غیرمجاز به داده‌ها یا سیستمهای رایانه‌ای یا مخابراتی متعلق به دیگری را فراهم می‌کند
۱۳. آموزش نحوه ارتکاب جرائم دسترسی غیرمجاز، شنود غیرمجاز، جاسوسی رایانه‌ای و تخریب و اخلال در داده‌ها یا سیستمهای رایانه‌ای و مخابراتی
