سیم کارت کودک خطر یا پیشرفت

در دی ماه سال گذشته، کمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات، اپراتورهای تلفن همراه را موظف به ارائه سیم‌کارت کودک و نوجوان با قابلیت دسترسی به بسته‌های خدماتی جذاب تلفن همراه متناسب با گروه‌های سنی کودک و نوجوان (افراد زیر 18 سال)، به همراه بسته آموزشی استفاده صحیح از خدمات باند پهن موبایل کرد. همچنین در این قانون اپراتورها موظف شدند که تا شش ماه پس از ابلاغ مصوبه، طرح پیشنهادی خود را ارائه دهند. با اینکه هنوز 3 ماه از مهلت کمیسیون تنظیم مقررات برای ارائه طرح های اپراتورهای تلفن همراه باقی مانده بود، به تازگی (24 فروردین) یکی از این اپراتورها آغاز به فروش سیم کارت های کودک کرده است. ارائه زودهنگام این سیم کارت نسبت به موعد مشخص شده را میتوان به نوعی ذوق زدگی این اپراتور از وارد شدن به بازاری بکر دانست. بازاری که شاید برای این اپراتورها سود سرشاری به ارمغان بیاورد، ولی می‌تواند تهدیدی برای خانواده‌ها و جامعه باشد. با این توضیح کوتاه و دانستن این موضوع که پر رنگ ترین استفاده از این سیم‌کارت در اینترنت خلاصه می‌شود، می توان استفاده کودکان و نوجوانان از آن را در دو بعد اجتماعی و امنیتی بررسی کرد.

در بعد اجتماعی باید گفت کشورهای توسعه یافته که خود مبدع این ابزار بوده‌اند، اکنون پس از پی بردن به اثرات عمیق روحی آنها بر روی کودکان، تصمیمات نسبتاً سخت گیرانه ای اتخاذ کرده‌اند. دولت مردان این کشورها خواهان هرچه بیشتر محدود کردن تلفن همراه هوشمند و تبلت برای کودکان و نوجوانان هستند. در این زمینه می‌توان به تصمیم مدتی پیش هیات دولت ژاپن اشاره کرد که در آن از والدین خواسته شد تا از کاربرد موبایل برای کودکان جلوگیری نمایند. نخست وزیر سابق این کشور آقاي "یاسوئو فوکودا" (Yasuo Fukuda) در این باره گفته بود: «همه ما بايد تلاش کنيم که حتي دانش آموزان دبيرستاني نيز فقط در موقع لزوم از موبايل استفاده کنند، این ابزار بر روي اخلاقيات کودکان تاثير سوء دارد.» این گونه اظهار نظرها در شرایطی صورت میگیرد که ارکان قانون گذاری کشورهای توسعه یافته، عموماً در عرصه اینترنت برای کودکان ورود داشته و البته قوانین سخت گیرانه‌ای به تصویب رسانده‌اند. برای نمونه میتوان به قانون حفاظت آنلاین از کودکان آمریکا اشاره کرد. این قانون می‌گوید «هرکسی که عامدانه و با علم به ویژگی‌های مطالب، در داخل و یا خارج آمریکا از طریق وب جهان‌گستر هر ارتباطی با اهداف تجاری برقرار کند و این ارتباط به نحوی باشد که در دسترس کودکان قرار گیرد و این مطالب برای کودکان مضر باشد، باید به مبلغی کمتر از پنجاه هزار دلار آمریکا جریمه و یا کمتر از شش ماه زندان و یا هر دو محکوم شود». بخش‌های بعدی این قانون مجازاتی تا 150 هزار دلار برای هر روز تخطی از قانون تعیین کرده‌اند. این گونه قوانین، بی تردید در ایجاد بستر مناسب استفاده کودک از اینترنت بسیار مؤثر هستند، بستری که متأسفانه در کشور ما خیلی جدی گرفته نشده است. از طرفی با توجه به نداشتن آگاهی کودک نسبت به استفاده از اینترنت، ممکن است این ابزار با توجه به محتوای عمدتاً نامناسبش، با دور کردن کودکان از فرهنگ اسلامی ایرانی سرزمینمان، در آینده پیامدهای ناگواری برای کشور به بار بیاورد.

 از همه این‌ها که بگذریم، دور از ذهن نخواهد بود که نام این نوع سیم کارت که با سیم کارت کودک شناخته می‌شود، در کنار تبلیغات تلویزیونی تبلت‌ها که اخیراً باب شده و در آنها به مزایای این وسیله برای کودکان اشاره می‌شود، ممکن است باعث احساس نیازی کاذب در کودک شود که اگر والدین آن را برآورده نکنند، سَر خوردگی او را به دنبال خواهد داشت. این سَرخوردگی می‌تواند حتی با تهیه این وسیله‌های هوشمند باز هم گریبان فرزندانمان را بگیرد. آن هم با عضویت کودک یا نوجوان در شبکه های اجتماعی و پیام رسان. "انا کراسنووا"، از دانشگاه هومبلت برلین بر اساس نتایج یک تحقیق دراین‌باره می‌گوید: «اینکه چه تعدادی از افراد پس از سر زدن به فیس‌بوک احساس حسودی و در پی آن احساس تنهایی، سرخوردگی و عصبانیت می‌کند، برای ما شگفت‌آور بود.» شبکه‌های اجتماعی با اینکه فاصله‌ها را برداشته‌اند و افرادِ دوست و آشنا را در اقصی نقاط جهان به هم نزدیک کرده‎اند، اما همین امر امکان مقایسه و مشاهده زندگی دیگران البته از نمای نزدیک‌تر را فراهم کرده است. با دانستن اینکه افراد معمولاً تصاویری از شادی‌ها و موفقیت‌هایشان را به اشتراک میگذارند، تماشای نمای نزدیک زندگی دیگران برای کودکانی که به دلایل مختلف مانند مضیقه مالی یا رابطه پر تنش والدین در موقعیتی بحرانی هستند، می‌تواند پیامدهای منفی مثل سَرخوردگی و احساس نارضایتی داشته باشد. از سوی دیگر سن حساس نوجوانان و عضویت گسترده آنها در این شبکه‌ها امکان دارد حتی اتفاقات خیلی بدتری را رقم زده و باعث سوء استفاده افراد دیگر شود. در این مورد بد نیست به فیلم دیسکانکت (Disconnect) محصول سال 2012 هالیوود اشاره کنیم. بخش هایی از این فیلم مربوط به پسر نوجوان درون‌گرایی است که قربانی شوخی دو نفر از همکلاسی‌هایش می‌شود. هم کلاسی‌های او با ایجاد یک هویت جعلی از یک دختر در فضای مجازی، با نوجوان ارتباط برقرار کرده و با فریب، تصاویر نامناسبی از او را به دست می‌آورند. آنها سپس این تصاویر را در شبکه‌های اجتماعی به اشتراک می‌گذارند که همین سبب افسردگی شدید نوجوان و خودکشی نافرجام او می‌شود.

 از سوی دیگر استفاده زیاد از تلفن همراه، خود موضوع تأسف بار دیگری است که اگر تبدیل به اعتیاد شود به غیر از مسائلی مانند افت تحصیلی، خانواده‌ها را هر چه بیشتر از هم دور خواهد کرد، پدیده ای که هم اکنون کم و بیش شاهد آن هستیم. تصور کنید خانواده‌ای را که دور یک میز نشسته‌اند و هر کدامشان با تلفن همراه، تبلت و یا نوت بوک خود مشغولند. اعضای این خانواده با اینکه به طور فیزیکی در کنار هم هستند، اما به صورت مجازی کیلومترها از هم فاصله دارند و البته در طول زمان با مخاطبین مجازیشان احساس صمیمت بیشتری خواهند کرد تا با یکدیگر.

در بعد امنیتی، ورود به دنیای اینترنت بدون آگاهی‌های قبلی، حتی برای بزرگسالان ایجاد مشکل می‌کند. آیا در کتب درسی چیزی در مورد نحوه درست استفاده کردن از اینترنت آورده شده است تا کودکان سرزمینمان در دنیایی که 50 درصد کاربرانش از هویت جعلی حتی در جنسیت خود استفاده می کنند در امان باشند. مخصوصاً در مورد تلفن های همراه هوشمند امروزی که اگر کاربر نسبت به استفاده از اینترنت نا آگاه باشد اولین برخوردش با این شبکه جهانی به وسیله برنامه های پیام رسان و شبکه‌های اجتماعی خواهد بود. در این زمینه باید گفت متأسفانه در ایران اقدامی برای هویت بخشی به کاربران صورت نگرفته است و همین امر می‌تواند عواقب فاجعه باری برای خانواده‌هایی که کودکانشان از این گونه برنامه‌ها استفاده می‌کنند به بار آورند. همچنین نباید نقش رسانه‌ای و اثر گذار این گونه شبکه‌ها را فراموش کرد، آن‌هم وقتی مخاطبانشان افرادی مانند کودکان و نوجوانان باشند که در مراحل اولیه شکل گیری شخصیتشان حضور دارند. معلوم نیست زمانی که این کودکان به سن جوانی برسند در موج سازی‌هایی که کشورهای غربی در اینترنت به راه می‌اندازند، چه رفتاری نشان خواهند داد.

سخن آخر اینکه در صورت آموزش صحیح و اصولی به کودک و نوجوان و همچنین آگاهی خانواده‌ها می‌شد از کنار موارد ذکر شده گذشت، ولی اکنون که اراده‌ای جدی برای وارد کردن فرهنگ درست استفاده از فضای مجازی و ابزار هوشمند در مدارس وجود ندارد ارائه وسیله‌ای که نفس وجودی‌اش اینترنت است خطرناک به نظر می‌رسد.