دیپلماسی سایبری آمریکا و آفریقا
مقدمه
دو سال پیش اتحادیه آفریقا قرارداد امنیت سایبری و حفظ حریم خصوصی را به تصویب رساند. این قرارداد در پی بهبود چگونگی برخورد کشورهای آفریقایی با جرائم سایبری، محافظت از داده‌ها، تجارت الکترونیک و امنیت سایبری به تصویب رسید. در میان پنجاه‌وچهار کشور عضو این اتحادیه، تنها هشت کشور این قرارداد را امضا کردند. دولت ایالات‌متحده این موضوع را در ذهن دارد که برای ترویج فرهنگ سایبری و ظرفیت‌سازی در کشورهای عضو اتحادیه آفریقا، باید تلاش کند.
ورود آمریکا به قاره آفریقا در عرصه فضای سایبری
توسعه تفاهم‌نامه اتحادیه آفریقا نشان‌دهنده تمایل کشورهای آفریقایی برای استقلال در پاسخ به چالش‌های امنیت سایبری کشور خود است. این اتحادیه ترجیح داد به‌جای اینکه از تفاهم‌نامه‌های موجود، مانند آنچه اتحادیه اروپا تصویب کرده است، تفاهم‌نامه مختص به خود را توسعه دهد. آفریقای جنوبی تنها کشوری بود که در مذاکرات تفاهم‌نامه اتحادیه اروپا - که در سال 2001 در بوداپست برگزار شد- شرکت کرد. آفریقای جنوبی از امضای تفاهم‌نامه این نشست خودداری کرد و دلیل آن را نگرانی از نقض حق حاکمیت خود عنوان کرد.
در عوض، اتحادیه آفریقا روی تفاهم‌نامه خود تمرکز کرد که در سال 2007 اولین مذاکرات آن در این اتحادیه شکل گرفت و برخی کشورها حاضر شدند به مذاکرات امنیت سایبری بپردازند. برخی مواضع این اتحادیه دیدگاه‌های غرب را به چالش کشیده است، مانند دسترسی عادلانه‌تر کشورهای آفریقایی به اینترنت و مشارکت در حاکمیت اینترنت که در اجلاس سران جامعه جهانی اطلاعاتی در سال‌های 2003 و 2005 مطرح شد. همبستگی کشورهای آفریقایی در مقابله با سلطه غرب تنها به مسائل سایبری محدود نمی‌شود و در مسائلی مانند مذاکرات تجاری این اتحادیه با اتحادیه اروپا و نارضایتی از هدف قرار دادن ناعادلانه رهبران آفریقایی توسط دیوان کیفری بین‌المللی، بروز پیدا کرده است.
در سال 2006 کشورهای عضو جامعه اقتصادی غرب آفریقا (ECOWAS) شروع به ترویج هماهنگی حفاظت از داده‌ها، تجارت الکترونیک و قوانین امنیت سایبری میان خود کردند. ECOWAS از اتحادیه بین‌المللی مخابرات و اتحادیه اروپا نیز پشتیبانی‌هایی دریافت کرده است. این تلاش‌ها و دیگر فعالیت‌های منطقه‌ای آفریقا باعث شده تا این اتحادیه بتواند به هماهنگی‌های سایبری در سطح قاره اقدام کند.
اگرچه محتوای تفاهم‌نامه آفریقایی تا حد زیادی از نسخه اروپایی آن کپی‌برداری شده و از روش‌های مشابهی برای حفاظت از داده‌ها و دیگر ایده‌های غربی در امنیت سایبری استفاده شده است، ولی این تفاهم‌نامه بر استقلال کشورهای آفریقایی به‌ویژه از اروپا تأکید می‌کند و شعار «راه‌حل آفریقایی برای مشکلات آفریقایی» را ارائه می‌کند.
نتیجه‌گیری:
در این میان به نظر می‌رسد آمریکا نیز به دنبال برقراری ارتباط با این قاره پهناور است؛ قاره‌ای که به‌شدت در زمینه امنیت سایبری دچار ضعف است. نفوذ اسرائیل به این قاره و عضویت افتخاری این رژیم در آفریقا می‌تواند اولین گام برای برقراری ارتباط‌های بعدی باشد. اسرائیل که در سال‌های اخیر توانسته به دومین صادرکننده تولیدات سایبری در جهان تبدیل شود، حالا چشم به بازارهای قاره آفریقا دوخته است. این روند به گسترش نفوذ آمریکا و اسرائیل در قاره‌ای که جمعیت قابل‌توجهی از مسلمانان در آن زندگی می‌کنند و نمودار جمعیتی آن رو به رشد است. فعالیت‌های بیداری اسلامی که ابتدا در این قاره شکل گرفت نیز موردتوجه آمریکا و اسرائیل قرار گرفته و به دنبال نفوذ از راه‌های مختلف به کشورهایی مانند لیبی و تونس هستند که تا حدی محل رشد و فعالیت تروریسم نیز هست. برای مثال می‌توان به گسترش شبکه‌های اجتماعی نظیر وایبر و فیس‌بوک در قاره آفریقا اشاره کرد که آمریکا می‌تواند از طریق آن‌ها، در مواقع لزوم، حرکت‌های بیدارگرایانه ملت‌های این منطقه را کنترل کند یا حتی اهداف خود را از این شبکه‌ها در قاره آفریقا، دنبال کند. امنیت سایبری می‌تواند مسیر نفوذ سیستم‌های اطلاعاتی غرب و اسرائیل به آفریقا را به‌خوبی هموار کند.
باید توجه کرد که از یک‌سو آمریکا در حال سرمایه‌گذاری سایبری روی کشورهایی نظیر نیجریه است و از سوی دیگر نیز اسراییل چنین کاری را قصد دارد در شرق آفریقا مانند کنیا انجام دهد. یکی از دلایل سرمایه‌گذاری آمریکا و اسراییل در آفریقا، استفاده از ظرفیت‌های این قاره است. ظرفیت‌هایی مانند نفت و گاز، سرزمین‌های پهناور برای ایجاد شرکت‌ها، جمعیت فراوان. بر اساس برخی گزارش‌ها تا 2100، 40 درصد مردم جهان آفریقایی خواهند بود. با توجه به اینکه امروزه بسیاری از زیرساخت‌های کشورها مانند نفت و گاز، اقتصادی، کشاورزی و... وابسته به سامانه‌های کنترل صنعتی و متصل به اینترنت هستند، لذا آمریکا و اسراییل سعی می‌کنند با سرمایه‌گذاری هرچه بیشتر روی این کشورها، آن‌ها را به خود وابسته کنند. نکته‌ی مهم این است که آمریکا قصد دارد با ورود به فضای سایبری کشورهای آفریقایی هرچه بیشتر آن‌ها را به خود وابسته کرده و آن‌ها را به مستعمرات سایبری خود در جنگ سایبری تبدیل کند. از سوی دیگر اسراییل نیز مصمم است تا بتواند برای رسیدن به اقتصاد سایبری قدرتمند، بازار محصولات سایبری خود را در قاره آفریقا نیز گسترش دهد؛ زیرا این رژیم یکی از افتخارات خود را صادرات محصولات امنیت سایبری می‌داند.
