« بیتکوین» باد هواست
نهادهای یک تمدن، در جریان شکلگیری آن تمدن و با مجموعهای از نظریههای پیشینی و مبنایی، و در میدان عمل تحقق پیدا میکنند. برای نمونه «پول اعتباری»، بهعنوان یک نهاد مهم از تمدن غرب، خود بستری برای نهادسازی و ساختارسازی اقتصاد متعارف است؛ این نهاد، براساس خلق پول، و در بستر بانکداری، خود را توسعه داده است. در تقابل با این نهاد غربی، چنان که پیشتر ذکر شد، «پولطلا» نیز یک راهکار تمدنی مهم است که پذیرش، بهکارگیری و توسعهی آن، مبانی اقتصاد متعارف را به چالش میکشد و راهکارهای جایگزین آن را ارائه میکند. منشأ و خاستگاه این طرح، اصل مبنایی «پول ثابت»، و توجه بر این نکته است که «در اسلام پول، بالنفسه کار نمیکند». به دیگر سخن، پولطلا، بستری مهم است که میتواند نهادها و ساختارهای معیشتی متناسب با الگوی زیست (سبک زندگی) ایرانی-اسلامی را شکل دهد.
البته در مسیر گذار از پول اعتباری به پول ثابت، نمیتوان و نباید نهادهای غربپایه را نادیده گرفت؛ بلکه با شناخت دقیق و مبنایی شرایط موجود، و با درنظر گرفتن آثار و تبعات اجتماعی هر تغییری، باید فرایندی گام به گام جهت چیرگی و نهایتاً برافکندن آن نهاد غربی طراحی کرد. بر این اساس، الگوی «پولطلا» یک پدیدهی دفعی و همچنین اجباری نیست، بلکه در یک فرایند مدتدار و بطئی، باید همراه با تبیین اجتماعی، بستر قانونی این نهاد هم فراهم شود، تا جامعه به اختیار خود، به انتخاب بین «پول اعتباری» یا «پولطلا» مبادرت کند؛ گو اینکه بررسی پیشینهی فرهنگی و اجتماعی جامعهی ایران نشانگر این است که زمینهی پذیرش این تغییر، در جامعهی ایران فراهم است.
نگاهی به سیر تطور مؤلفههای اقتصاد سیاسی در دنیا بیانگر این واقعیت است که جایگاه دلار بهصورت روزافزون در حال تضعیف است و جایگزینی آن با اقسام دیگری از ارزها - از جمله ارزهای دیجیتالی و نیز ذخایر طلا (خصوصاً در کشورهای شرقی) - موجب شده پاشنهی آشیل حاکمیت ایالات متحده (یعنی دلار) در آستانهی متلاشی شدن قرار گیرد. با وجود این، و علاوه بر اشکالات ذاتی بخش پولی اقتصاد متعارف، در پارادایم تقابل تمدنی، تحریم نیز بهعنوان سلاحی کارآمد علیه تمدن ایران بر بخش پولی و بانکی متعارف اضافه شده است. مجموع این شرایط موضوع پولطلا را از یک «انتخاب» به سطح یک «ضرورت» رسانده است؛ در عین حال «مقاومت سیستمی» از سوی ساختار دیوانی متعارف و جاگیر شده و غربخاستهی فعلی در ایران، یکی از بدیهیترین تبعات تلاش در بهعرصهآوری این طرح مهم و مبنایی تمدنی است. درواقع اگر غیر از این میبود باید نسبت بر تأثیرات تمدنی آن تشکیک میشد. به هر صورت، تأکید بر پولطلا در شرایطی که ارزهای بسته به دلار در معرض هبوط و نابودی قرار دارند، یکی از ضروریترین رویکردها در اقتصاد ایران است.
به نظر میرسد مناسب است هدفگذاری طرح تصرف نظام پولی و استقرار «پولطلا» در جامعهی ما در 6 سطح پیگیری شود:
1. خانوادگی
خانواده بهعنوان هستهی جامعهی ایرانی-اسلامی میتواند فعالیتهای پولی را از پول اعتباری به طلا منتقل نماید. این موضوع در حافظهی تاریخی مردم ایران در موضوعاتی مانند مهریه و پسانداز و هدایای خانوادگی وجود داشته، و به اجرای مکانیزم پولطلا کمک میکند.
2. ارگانی
شرکتها و مؤسسات خصوصی میتوانند از طلا برای تقاضای معاملاتی و ذخایر احتیاطی، و همچنین کارکردهایی مانند پرداخت حقوق کارکنان استفاده نمایند. این موضوع در مشاغل مرتبط با طلا در اصفهان آزمایش و تئوریزه شده، و جالب اینکه تأثیر مثبتی بر تعهد کاری و ثبات شغلی و درآمدی شرکتهای مورد آزمایش داشته است. همچنین نهادها و ارگانهای حاکمیتی - مانند حوزههای علمیه، آستان قدس و بهخصوص نهادهای تحت تحریم - میتوانند گردش مالی خود را از پول اعتباری به طلا منتقل نمایند. با این رویکرد فشارهای غرب (مانند ساز و کار FATF ) نیز بیاثر و خنثی خواهد شد.
3. استانی
پیشنهاد و پیگیری برای اجرای پایلوت پولطلا در یک استان مثل اصفهان، بسیاری از ابهامات و نگرانیهای صاحبنظران و تصمیمگیران را برطرف مینماید. پشتوانهی تاریخی و فرهنگی پولطلا در بسیاری از شهرهای ایران وجود دارد، ولی اصفهان در این زمینه از امکانات و شرایط بهتری برخوردار است. در بخشهای بعدی این پرونده در این خصوص توضیح بیشتری ارائه خواهد شد.
4.کشوری
جمهوری اسلامی به لحاظ راهبردی نمیتواند با سیستم اقتصادی غرب ادامهی حیات دهد. بنابراین باید به دنبال الگوی معیشتی متناسب با نظام و تمدن مورد نظر خود باشد تا همانطور که در بُعد امنیتی رضایت جامعه به تناسب جلب شده، در بُعد معیشتی هم الگوی مطلوب و موردپسند جامعهی ایرانی-اسلامی فراهم گردد و ربا و طمع و اسراف از الزام سیستمی خارج گردد.
5.جهان اسلام
جوامع اسلامی نیز به لحاظ تمدنی نمیتوانند با نرخ بهره و سیستمهای بانکی هماهنگ شوند. کشورهای اسلامی و بهخصوص محور مقاومت در منطقه، تشنهی ایجاد یک الگوی پولی و مالی مشترک و رهایی از سلطهی دلار است. پیشنهادی مبنی بر شکلگیری یک پول واحد در جهان اسلام، هماکنون در حال پیگیری است.
6. بینالمللی
گسترش سریع ارزهای دیجیتال در دنیا، نشانگر تمایل مردم به رهایی از سلطهی پول اعتباری است. اما متأسفانه عموم مردم توجه ندارند که تمام اشکالاتی که بر «پول اعتباری» مترتب است - و اشکالاتی مضاعف و بیشتر از آن - بر انواع پولهای دیجیتال وارد است. این آسیبها مطلقاً در پولطلا وجود ندارد. در واقع ما میتوانیم با الگو کردن معیشت مبتنی بر پولطلا، نظام پولی متعارف جهانی را به چالش بکشیم و در برابر سلطهی اقتصادی غرب بازدارندگی ایجاد نماییم.
در یادداشتهای بعدی، هر یک از سطوح فوق را بررسی کرده و راهبردها و پرسشهای مربوط به آن را بررسی مینماییم.
