درباره کارگردان
مستند سینمایی «انسان هوشمند-iHuman» محصول سال 2019 کشور نروژ است. تونجه‌هسن‌شي کارگردان این فیلم در نوامبر 2019 و در جشنواره بین‌المللی فیلم مستند آمستردام(IDFA) از این مستند97 دقیقه‌ای برای نخستین بار رونمایی کرد. در کارنامه کاری هسن‌شي کارگردانی سه فیلم دیگر نیز به چشم می‌خورد؛ Independent Intervention محصول2006، Play Again محصول2010 و مستند Drone محصول 2014 از جمله این آثار هستند. مستند Drone شناخته شده ترین و البته موفق‌ترین مستند هسن‌شی به شمار می‌رود. این فیلم که به بررسی نقش هواپیماهای بدون سرنشین در جنگ پرداخته است، سال 2014 جوایز متعددی را از جشنواره‌های مختلف کسب کرد. در معرفی مستند «پهپاد» می‌خوانیم: «... به کشته‌شدگان غیرنظامی در حمله پهپادها به منطقه وزیرستان پاکستان می‌پردازد. آرامش و زندگی مردم عادی این منطقه مختل شده است. ترس از مورد اصابت قرار گرفتن و از دست دادن جانشان هر روز با آنهاست؛ کار، مدرسه، بازی کودکان و زندگی‌شان تحت تأثیر پهپادها قرار گرفته. این مستند تلاش‌های Clive Stafford Smith ،Shahzad Akbar و افراد دیگر را برای جلوگیری از این رخ‌دادها از مسیر قانونی نشان می‌دهد.». سال ۲۰۱۴ دو نسخه متفاوت از این مستند منتشر شد. «نسخه تلویزیونی» در ۵۸ دقیقه و «نسخه سینمایی» با مقداری تغییرات و افزودن صحبت‌ها و صحنه‌های اضافه در ۷۹ دقیقه ارائه شده‌اند.
اما آخرین ساخته هسن‌شی تاملی است در آینده جهانی که احتمالا هوش‌مصنوعی نقش پررنگی در اداره آن خواهد داشت. او در iHuman دغدغه‌هایش را از زبان کارشناسان شناخته‌شده این حوزه به اشتراک گذاشته است.
یک کنفرانس جذاب!
هسن‌شی فیلم خود را با جمله‌ای از استیون هاوکینگ آغاز می‌کند. «موفقیت در ساخت هوش مصنوعی بزرگ‌ترین موفقیت تاریخ بشر است. متاسفانه ممکن است آخرین موفقیت هم باشد». یک دوقطبی متشکل از خوف و رجا که البته تاریکی نیمه ترسناک آن بر دافعه این قطب منفی افزوده است. لیست بلند بالایی از اندیشمندان و محققین شناخته شده جهانی چه در حوزه تکنولوژی، چه فلسفه و چه علوم اجتماعی به کمک کارگردان آمده‌اند تا او سیری داشته باشد بر فردای احتمالی جهانی با محوریت و البته مدیریت هوش مصنوعی!
مکس تگمارک- از موسسین انستیتو آینده زندگی- موافق دونگانگی خیر و شر در ذات حوزه هوش مصنوعی است. او معتقد است هوش مصنوعی در نهایت به بهترین یا بدترین اتفاقی تبدیل خواهد شد که در تاریخ بشر رخ داده است. کاهش فقر، درمان بیماری‌ها، پیش‌بینی‌های اقلیمی از بعد مثبت و البته ایجاد دیکتاتوری، نظارت ظالمانه و نابرابری نقطه مقابل آن است.
زینب توفکی، جامعه شناس ترکیه‌ای حوزه فناوری، مساله اعمال فشار موتورهای جست و جو با القای محتوای تحمیلی را مورد بررسی می‌دهد؛ یکی از شناخته‌شده‌‌ترین بازوهای اعمال قدرت هوش مصنوعی که سال‌هاست با آن سر و کار داریم. او هوش مصنوعی را مانند نوزادی در حال رشد تصویر می‌کند که والدینش توانایی نظارت صد در صدی بر اعمال و رفتار او را ندارند. توفکی گردانندگان موتورهای جست و جوی هوشمند را دلالان تبلیغ مدرن می‌نامد. در ادامه النور پاولز- از مدرسین دانشگاه ملل متحد- انسان امروز را متشکل از داده می‌داند. او معتقد است امروزه با نوعی از نظارت موشکافانه مبتنی بر هوش مصنوعی طرفیم. پاولز عنوان نظارت الگوریتمی را برای این موقعیت بکار می‌برد.
در طول مستند «انسان هوشمند-iHuman» بیننده به دفعات با ایلیا اشتوسکر همراه می‌شود؛ او پژوهشگر برجسته هوش مصنوعی است. مفاهیم فلسفی مورد نظر کارگردان را در سیر و سفرهای اشتوسکر می‌توان دنبال کرد. او از تفاوت تجربه، یادگیری و تفکر در هوش مصنوعی سخن می‌گوید.
مستند «انسان هوشمند-iHuman» نگاهی هم به رسوایی کمبریج آنالیتیکا دارد. کمبریج آنالیتیکا تحت مالکیت «رابرت مرسر» میلیاردر آمریکایی قرار دارد که در سال ۲۰۱۵ به کمپین انتخاباتی «تد کروز» کمک کرد و سپس در انتخابات ۲۰۱۶ به یاری ترامپ آمد. این شرکت با جمع‌آوری حجم عظیمی از اطلاعات و توسعه پروفایل‌های شخصی، «جهت گیری روانشناختی ناخودآگاه» افراد را هدف قرار داده و تبلیغات به شدت هدفمند را برای آنها طراحی می‌کند. از قرار معلوم دونالد ترامپ در سال ۲۰۱۶ از این کمپانی برای هدایت برنامه‌های دیجیتالی خود استفاده کرده است. به گفته رسانه‌های آمریکایی از جمله نیویورک تایمز و آبزرور، کمبریج آنالیتیکا از اطلاعات شخصی ۵۰ میلیون کاربر برای تعیین رأی احتمالی آنها در انتخابات ۲۰۱۶ آمریکا و در صورت نیاز، تغییر رأی به واسطه تبلیغات کاملاً هدفمند استفاده کرده است. این اطلاعات توسط دکتر الکساندر کوگن، استاد روانشناسی دانشگاه کمبریج جمع آوری شده. او در سال ۲۰۱۵ اپلیکیشنی به نام thisisyourdigitallife را توسعه داده که ۲۷۰ هزار نفر آن را دانلود کرده‌اند. این اپلیکیشن به تمام اطلاعات موجود در حساب کاربری فیسبوک افراد و دوستان آنها دسترسی داشته است. اگرچه کمبریج آنالیتیکا می‌گوید تمامی این اطلاعات را حذف کرده و دیگر به آنها دسترسی ندارد، اما نیویورک تایمز معتقد است هنوز بخش قابل توجهی از این مجموعه باارزش در اختیار آنهاست.
علاوه بر فیسبوک، گوگل نیز مورد انتقاد مستند «انسان هوشمند-iHuman» قرار می‌گیرد. فیلم برای دقایقی با مخالفین و افشاگران پروژه ماون گوگل همراه می‌شود. طبق قراردادی که مارس ۲۰۱۸ امضا شده بود و تا مارس ۲۰۱۹ اعتبار داشت، محققان گوگل در زمینه تحلیل مبتنی بر هوش مصنوعی تصاویر پهپادهای پنتاگون همکاری دارند. پروژه وزارت دفاع ایالات متحده که با عنوان پروژه ماون (Project Maven) شناخته می‌شود، از هوش مصنوعی برای افزایش بهره‌وری پهپادهای این وزارتخانه کمک می‌گیرد.
زمانی که مفاد این قرارداد به رسانه‌ها درز کرد، ۴ هزار تن از کارکنان گوگل در اعتراض به آن بیانیه‌ای را امضا کردند و خواستار سیاست شفافی شدند که طی آن «نه گوگل و نه طرف‌های قرارداد این شرکت هرگز به ساخت فن‌آوری نظامی دست نمی‌زنند.» ده‌ها عضو این شرکت نیز در واکنش به همکاری وزارت دفاع آمریکا از کار خود استعفا دادند. منتقدان می‌گویند پردازش تصاویر جمع‌آوری شده توسط پهپادها باید به وسیله عوامل انسانی انجام بگیرد و این کار نباید به عهده الگوریتم‌های مبتنی بر هوش مصنوعی گذاشته شود. چرا که که این مسئله با جان انسان‌ها سر و کار دارد.
مستند 97 دقیقه‌ای iHuman را باید در مجموع یک تلاش موفق از سوی تیم سازنده برشمرد. بیننده در خلال همراهی با این فیلم تجربه حضور در یک کنفرانس پژوهشی با حضور بیش از بیست نفر از اندیشمندان صاحب نظر در حوزه هوش مصنوعی را پشت‌سر می‌گذارد. کنفرانسی که سرشار از تصاویر بدیع، موسیقی قابل قبول و البته سکوت‌های فلسفی بجا است. نسخه زیرنویس شده این مستند هم اکنون در شبکه نمایش خانگی در دسترس علاقه‌مندان قرار گرفته است.
