دروغ‌سنج فیسبوک
به گزارش واحد فناوری اطلاعات سایبربان؛ فیسبوک اعلام کرده است در پی انتقادات گسترده‌ای که از این شرکت در انتخابات آمریکا مبنی بر انتشار اخبار کذب شد، قصد دارد ابزاری را معرفی کند تا به‌طور خودکار با شناسایی، برچسب‌زنی و پایین‌تر بردن اخبار مشکوک، از رخ دادن موارد مشابه جلوگیری کند. یکی از مهم‌ترین اخبار کذب که در فیسبوک منتشرشده بود، مبنی بر تائید ترامپ توسط پاپ، رهبر مسیحیان کاتولیک جهان بود.
برای مقابله با این اخبار دروغ، فیسبوک به همراه تعدادی از خبرگزاری‌های مورد تائید خود، مانند اسنوپز (Snopes) و ای بی سی (ABC News)، تشکیل گروه همکاری داده است؛ این رسانه‌ها، عضو شبکه بین‌المللی اعتبارسنجی موسسه آموزش خبری پوینتر (Poynter) هستند.
شرکت فیسبوک برای شروع، به آزمایش فنّاوری جدید بر روی عده محدودی از کاربران آمریکایی خود پرداخته است؛ با این آزمایش‌ها راحت‌تر می‌توان گفت کدام‌یک از اخبار منتشرشده توسط کاربران فیسبوک دروغ یا غیر‌واقعی است. با علامت‌گذاری شدن هر یک از اخبار منتشرشده توسط گروه همکار فیسبوک، خبر از صفحات اصلی خارج می‌شود.
کارشناسان یکی از شرکت‌ها گفته است شبکه‌های اجتماعی از الگوریتم‌های دیگری نیز برای تشخیص میزان گسترش هر یک از اخبار مشکوک به‌دروغ استفاده می‌کنند و شایعاتی که بیش از بقیه منتشر می‌شوند را به‌طور انتخاب‌شده، در زیر سایر اخبار دفن می‌کنند.
آدام موسری (Adam Mosseri)، رییس واحد اخبار فیسبوک درباره تصمیم اخیر گفته است: «ما تلاش خود را بر روی بدترین‌ها متمرکز کرده‌ایم، می‌خواهیم با شایعات بسیار قدرتمندی که توسط هرزه نگار ها و برای منافع خودشان منتشر می‌کنند و جامعه ما و دیگر سازمان‌ها را درگیر می‌سازند، مقابله کنیم.»
گروهی از محققان فیسبوک نیز به بررسی دامنه سایت‌های ارسال‌شده در صفحات می‌پردازند و سایت‌های جعلی و زامبی را به شرکت‌های ثالث بررسی‌کننده صحت‌وسقم اخبار اطلاع می‌دهند. از میان چهل‌ودو شرکت خبرگزاری که با پوینتر همکاری می‌کنند، فیسبوک تنها چهار شرکت را انتخاب کرده است. شرکت آسوشیتدپرس، شرکت پنجمی خواهد بود که به همکاری با فیسبوک خواهد پرداخت.
به گفته سخنگوی موسسه پوینتر، در حال حاضر فیسبوک تنها شرکتی است که از بررسی‌کنندگان ثالث برای تشخیص صحت‌وسقم اخبار استفاده می‌کند. فیسبوک گفته است برای بررسی اخبار، به شرکت‌های بررسی‌کننده پولی پرداخت نمی‌کند.
سایت‌هایی که فیسبوک به‌عنوان سایت جعلی تعیین کند، علاوه بر عدم انتشار در شبکه مجازی، از انتشار تبلیغات روی دامنه فیسبوک نیز محروم خواهند شد. سایت‌های جعلی هم‌اکنون از طریق همین تبلیغات صدها هزار دلار درآمد کسب می‌کنند. فیسبوک بارها ادعا کرده است که یک رسانه خبری نیست، بلکه تنها شبکه‌ای اجتماعی است و به اخبار منتشرشده از سایر سامانه‌های خبری و اطلاعاتی که کاربرانش به اشتراک می‌گذارند تکیه می‌کند.
مدیر همکاری‌های رسانه‌ای فیسبوک می‌گوید: «ما سردبیر نیستیم. کار سردبیرها تصمیم‌گیری است که دنیا چه چیزی را باید بداند و چه چیزی را نباید بداند، فیسبوک سردبیر نیست و ضروری است از این حوزه مبرا باشد.»
سیاست‌مداران مختلف، ازجمله باراک اوباما، رییس‌جمهور فعلی آمریکا و وزیر پیشین امور خارجه، هیلاری کلینتون پیش‌ازاین درباره نشر اکاذیب اظهار نگرانی کرده بودند. اوباما این پدیده را «فضای غبارآلود» و کلینتون آن را «معضل» اطلاق کرده‌اند.
مارک زاکربرگ، طراح اولیه و مدیرعامل فیسبوک دراین‌باره گفت: «ما اخباری که شما می‌خوانید را نمی‌نویسیم؛ اما تائید می‌کنیم که ما چیزی بیش از منتشرکننده صرف هستیم، لذا مسئولیتی مضاعف داریم. کاربران ما حق‌دارند به اطلاعات قابل‌اطمینان دسترسی داشته باشند و مسئولیت ماست که چنین فضایی را برای افراد فراهم کنیم.»
نتیجه‌گیری
جمله معروفی می‌گوید: «هرکسی رسانه را کنترل کند، دنیا را در کنترل خود خواهد داشت». بسیاری از کارشناسان معتقدند برد آمریکا در جنگ سرد تنها بردی رسانه‌ای بوده است و نتیجه بدون وجود رسانه‌ها، چه‌بسا معکوس می‌نمود. پس از جنگ سرد نیز، غرب، بخصوص آمریکا و اسرائیل هژمونی رسانه‌ای دنیا را در اختیار داشته‌اند. با پیدایش شبکه‌های مجازی، جریان اطلاعات از حالتی که یک نفر سخن می‌گفت و سایرین تنها شنونده بودند، تغییر کرد و تبدیل به وضعیت تبادلی فعلی شد که هرکسی می‌توانست اخباری را منتشر کند. با این تحول، هرچند غرب صاحب اکثر شبکه‌های مجازی بود، اما تا حدودی تسلط خود را از دست داد.
توجه به دو نکته در خبر فوق، بسیار حیاتی است. اول آنکه با استفاده از سامانه جدید، فیسبوک به‌عنوان بزرگ‌ترین شبکه انسانی دنیا، به‌راحتی می‌تواند اقدام به سانسور خبری نماید و یا تبدیل به ابزاری برای سانسور خبری شود. هر خبری که مطابق ذائقه فیسبوک یا گروه بررسی‌کننده آن نباشد، می‌تواند به‌راحتی از لیست اخبار حذف شود و هر خبری که فیسبوک صلاح ببیند، با توجه به اعتمادی که کسب خواهد کرد و حجم بالای کاربرانش، به‌راحتی تبدیل به مهم‌ترین خبر روز جهان خواهد شد.
نکته دوم، توجه به منابع مالی این فرآیند است. همان‌گونه که گفته شد، شرکت‌ها بابت این کار پولی از فیسبوک دریافت نمی‌کنند؛ پس منابع مالی این کار از کجا تأمین می‌شود؟ دو ایده به ذهن متبادر است، اول آنکه، آن‌ها با استفاده از رصد خبرهای موردتوجه، میزان انتشار آن‌ها، دامنه جغرافیایی و ریخت‌شناسی مخاطبین انتشار آن‌ها و سایر مواردی که می‌توان از رصد مذکور حاصل کرد، به یک بنگاه ابرداده بسیار عظیم و رایگان دسترسی پیدا می‌کنند. در خوش‌بینانه‌ترین حالت، با تحلیل این بنگاه اطلاعاتی، به‌راحتی می‌توان فهمید باید تیتر خبرتان را چگونه بنویسید که افرادی با بازه سنی و تحصیلی خاصی، در کشورهای خاصی، بیشترین توجه را به خبر مذکور معطوف کنند. با کمی کندوکاو بیشتر در این بانک اطلاعات، می‌توان پیش‌بینی‌های سیاسی و اقتصادی ارزشمندی به دست آورد. منبع دوم سرمایه این جریان، دولت‌ها هستند. آیا نمی‌توان انتظار داشت در صورت وقوع یک رویداد، از این سامانه به‌عنوان یک سلاح سایبری در جهت شایعه‌پراکنی و یا جلوگیری از نشر اخبار، به نفع کشوری استفاده کرد؟ و آیا تصور آن دور از ذهن است که کشوری همچون آمریکا یا اسرائیل، برای استفاده از این سلاح، پول خوبی پرداخت نمایند؟
این خبر به‌ظاهر صلح‌آمیز، می‌تواند رونمایی از سلاحی سایبری باشد که بسیار پیش‌ازاین موجود بوده و استفاده‌شده است و می‌تواند هشداری باشد به رسانه‌های خبری ناهم‌سو با جریان فکری پشت سر گروه بررسی فیسبوک تا یا خود را با فیسبوک همسو سازند و یا فکر استفاده از بستر فیسبوک برای انتشار اخبار خود را از سر بیرون کنند.
