بازخوانی پرونده عملیات استاکس نت/ عملیات سایبری علیه ایران از کی باب شد؟

به گزارش کارگروه بین الملل سایبربان ؛تولد شبکۀ جهانی ارتباطات را می توان نقطۀ اوج تغییر مدل تهدیدات جوامع بشر علیه یکدیگر بود دانست.

در این دوره است که شاهد تولد تهدیدات سایبری هستیم و این تهدیدات مانند گذشته نیاز به حضور فیزیکی نیروهای نظامی ندارند، خسارت آن‌ها بسیار کم است، هویت مهاجم در آن‌ها لزوماً مشخص نمی‌شود و بازدارندگی طولانی مدت علیه مولفه‌های قدرت مقصد به وجود می‌آورد. همه این جوانب است که اهمیت موضوع تهدیدات سایبر در حکمرانی کشورها را دو چندان می کند.

کنترل پدیده ‌های جهانی از طریق جریان آگاهی چگونه انجام می‌شود؟

محمدعلی شکوهیان راد، مدرس دانشگاه تهران و پژوهشگر آزمایشگاه سایبر این دانشگاه درنشستی که با همکاری مرکز مطالعات ژرفا  برگزار شد، دربارۀ تهدیدات سایبر پایه گفت: تهدیدات سایبر پایه مدل مرجع طراحی تهدیدات نوین هستند.

وی توضیح داد: آخرین مفهوم فلسفی غرب برای حاکمیت، مفهوم آگاهی (Awareness)  و (consciousness) است، به این معنا که کنترل جوامع از طریق کنترل جریان اطلاعات و آگاهی آنها انجام پذیرد.

شکوهیان راد افزود: سابق بر این برای کنترل جوامع، تسلط بر ۵ رکن تشکیل دهنده قدرت ملی شامل سیاست، فرهنگ، اقتصاد، اجتماع و امنیت مطرح بود. زیرا زندگی مردم از ارکان مذکور به‌شدت تأثیرپذیر است. در کشور ما کنترل جامعه از سوی حکومت بر اساس مدیریت ۵ رکن مذکور است اما به تدریج در حال گذر از این چارچوب حکمرانی و ورود به عرصۀ حاکمیت بر اساس کنترل جریان آگاهی هستیم.

این مدرس دانشگاه تهران گفت: بنابر این مدل جدید حاکمیت بر پایه‌ کنترل جریان اطلاعات طراحی شده است. اهمیت اطلاعات در این است که تمام موجودات هوشمند و در رأس آن‌ها انسان اولاً از طریق اطلاعات به باور می‌رسند، ثانیاً برپایۀ این باور تصمیم‌گیری می‌کنند و ثالثاً طبق تصمیم، اقدام می کنند. در نتیجه اگر اطلاعات به نحوی مدیریت شود که باب میل کنترل‌کننده‌ آن است، می‌تواند تصمیم و اقدام فرد یا جامعه مورد نظر را طوری مدیریت کند که مطابق نظرش است. این مهم در دانش سایبرنتیک مورد بحث و بررسی قرار گرفته که پیشنه‌ای بالغ بر ۲۰۰ سال دارد.

حاکمیت در جهان بر اساس جریان اطلاعات یعنی چه؟

این مدرس دانشگاه تهران گفت: لازم به ذکر است که مفهوم سایبرنتیک کاملاً مجزا از مفهوم تکنولوژی است و ریشه در مباحث نظری و انسانی دارد. صرفاً آنجایی از تکنولوژی‌ها استفاده می‌کند که مباحث نظری باید محقق شوند. به‌طور خاص دانش سایبرنتیک زیر شاخه‌ای از علوم انسانی است که مبحث آن طرح‌ریزی حاکمیت بر اساس جریان اطلاعات است و جایگزینی برای علوم سیاسی است.

وی ادامه داد: کشورهایی مانند آمریکا و همراهان بین المللی آن در سطح کلان چنین تغییری ایجاد کردند و دنیا به سمتی سوق یافت که کنترل هر پدیده‌ای در آن از طریق کنترل جریان آگاهی امکان‌پذیر باشد. لذا هر آنچه در حوزۀ حاکمیت ملی این کشورها مطرح است از جمله طرح‌ریزی راهبردی علیه دشمنانشان بر پایۀ دانش سایبرنتیک است.

آیا رویکرد دولت‌های خارجی در مقابل ایران، بر اساس خط مشی دولت‌های مستقر در کشور ما تغییر می‌کند؟

شکوهیان راد تصریح کرد: مفهوم بازدارندگی (Deterrence) یکی از مهم‌ترین مفاهیمی است که جهان غرب در علوم سیاسی به آن توجه داشت. بازدارندگی یعنی دشمن در شرایطی قرار بگیرد که امکان استفاده از نقاط قوّت خود را نداشته باشد، برای مثال آمریکا و هم پیمانان این کشور با جمهوری اسلامی ایران در دشمنی و تقابل کامل هستند؛ چرا که ایران یک کشور ضداستکباری و آن‌ها عینیت مفهوم استکبار هستند. بنابراین در حوزۀ قدرت هسته‌ای، موشکی، اقتصادی، علمی و ... توانمند شدن جمهوری اسلامی ایران را بر نمی‌تابند. ایدۀ آن‌ها برای بازدارندگی مقابل ایران، بر اساس خط مشی دولت‌های مستقر در جمهوری اسلامی تغییر پیدا می‌کند.

وی توضیح داد: سابقاً که سیاست قوۀ مجریه ایران اصالت مذاکره نبود، دست کم مذاکره و دیپلماسی به عنوان یک ابزار قدرت  استفاده می‌شد و خارج از این چارچوب، رایزنی بین طرفین انجام نمی‌شد. لذا دشمن به تسلیحات سایبری روی آورد و عملیاتی را تحت عنوان بازی‌های المپیک (Olympic Games operation) برای مقابله با قدرت اتمی جمهوری اسلامی ایران طراحی کرد که مدتی بعد از آن دیوید سنگر، تحلیل‌گر امنیتی کاخ سفید در فصل هشتم کتاب خود با عنوان Confront and Conceal به این مسئله اشاره کرد.

استاکس نت چه طور متولد و خاموش شد؟

و ی ادامه داد: آنچه امروز در ایران به غلط ویروس استاکس‌نت (Stuxent virus) خوانده می‌شود، در واقع سلاح سایبری استاکس‌نت (Stuxent cyber weapon) است که معنای آن سلاحی سایبری با قابلیت تخریب گسترده است، البته این سلاح فقط فاز نخست عملیات بازی‌های المپیک بودکه در ایران اجرا شد. فاز دوم این عملیات سلاح سایبری فلیم (Flame) و مرحلۀ سوم آن سلاح سایبری دوکو (Doku Cyber Weapon) بود. این عملیات یکی از راهبردهایی بود که غرب برای ایجاد بازدارندگی نسبت به مولفه‌های قدرت اتمی ایران اجرا کرد.

این مدرس دانشگاه تهران اضافه کرد: اما پس از آنکه از سال ۱۳۹۲ قدرت اجرایی ایران در اختیار طیفی قرار گرفت که قائل به اصالت مذاکره بوده و راه‌حل مشکلات کشور را در خارج از مرزهای ایران هم جستجو می‌کنند، رویکرد دشمن نیز بر اساس خط مشی سیاست دولت ایران تغییر پیدا کرد.