آلایندگی دیتاسنترها؛ تهدیدی که باید جدی گرفته شود

به گزارش کارگروه فناوری اطلاعات سایبربان؛ فناوری‌های دیجیتال، در جهت تسهیل امور و کمک به بشریت ظهور و بروز کردند و طولی نکشید که بسیاری از این فناوری‌ها به عنوان راهکاری برای حل مشکلات زیست‌محیطی در نظر گرفته شدند. برای نمونه، ورود اینترنت مانع از قطع میلیون‌ها اصله درخت در جهان شد و این امر، گامی‌ بزرگ در جهت حفظ محیط زیست و سلامت میلیاردها انسان بود.

اما با نگاهی دقیق‌تر می‌توان دریافت که همه چیز طبق انتظارات پیش نرفته و این فناوری‌ها و دستگاه‌های جدید نتوانستند به رسالت خود که همان کاهش آثار سوء زیست محیطی و کمک به انسان‌ها برای حفظ کره زمین بوده، جامه عمل بپوشانند.

دستگاه‌هایی که این روزها از برق برای روشن ماندن استفاده می‌کنند، اغلب در کارخانه‌هایی که فعالیتشان به سوخت‌های فسیلی وابسته است، تولید می‌شوند و در ساخت آن‌ها نیز از فلز، شیشه و پلاستیک‌هایی استفاده می‌شود که فرایند استخراج، تولید و بازیافت آن‌ها نیز به مصرف سوخت‌های فسیلی نیازمند است.

مرکز تحقیقاتی My Research گزارشی را منتشر کرد که نشان می‌دهد فناوری‌ها، آن چنان که باید و شاید نتوانستند به حل معضلات و مشکلات زیست محیطی و کاهش ورود آلاینده‌ها به جو کمک کنند.

اندازه‌گیری پیامدهای زیست محیطی زندگی دیجیتالی انسان‌ها کار ساده‌ای نیست چراکه اکوسیستم‌های دیجیتال بسیار پیچیده و گسترده‌اند. اکوسیستم‌های دیجیتال ناشی از تعامل و ارتباط میان انسان‌ها، تجهیزات زیرساختی و انواع دستگاه‌ها هستند. این وسایل برای کار کردن، به انرژی نیازمندند و میزان مصرف انرژی در آن‌ها نیز متفاوت است. نکته‌ای که در اینجا حائز اهمیت است، توجه به پیامدهای گسترش روزافزون استفاده از دستگاه‌های دیجیتال است. برای مثال، در سال 2017، نشریه «نیچر» در گزارشی نوشت که میزان ترافیک اینترنت (ورودی و خروجی دیتاسنترها) به طور قابل‌توجهی در حال افزایش است و به 1.1 زتابایت (یک تریلیون گیگابایت) رسیده است. باید توجه داشت که هرچه میزان استفاده دیجیتالی انسان‌ها افزایش یابد، به همان میزان نیز انتشار گاز کربن به جو بیشتر خواهد شد.

دیتاسنترها در انتشار گاز کربن به جو توسط اکوسیستم‌های دیجیتال، نقش تاثیرگذاری را ایفا می‌کنند. در واقع، دیتاسنترها کارخانه‌هایی برای ذخیره‌سازی، پشتیبان‌گیری و بازیابی اطلاعات هستند. در گزارش ماه آوریل سال گذشته آمده است که دیتاسنترها، حدود 2 درصد از مجموع برق مصرفی جهان را به خود اختصاص می‌دهند و میزان انتشار گار کربن آن‌ها نیز با انتشار گاز کربن توسط صنعت هواپیمایی جهان برابری می‌کند.

جان ناتون، استاد دانشگاه بریتیش اوپن یونیورسیتی، معتقد است که دیتاسنترها حدود 50 درصد از کل انرژی مصرفی توسط اکوسیستم‌های دیجیتال را برای فعالیت خود صرف می‌کنند. در این میان، میزان مصرف انرژی دستگاه‌های شخصی حدود 34 درصد و صنایع تولیدکننده این دستگاه‌ها نیز تقریبا 16 درصد عنوان شده است.

شرکت‌های بزرگ دنیای فناوری همانند اپل و گوگل پیشتر این قول را داده بودند تا از انرژی‌های تجدیدپذیر در ساخت محصولات خود استفاده کنند، اما این دو شرکت تنها بخش کوچکی از اکوسیستم دیجیتال هستند. اگرچه برخی طرح‌ها همانند جبران کننده‌های کربن نیز در این راستا ارائه شده، اما نتوانست انتظارات را برآورده کند.

با این حال، هرچه میزان پیشرفت و توسعه در تکنولوژی‌های دیجیتال افزایش یابد، به دنبال آن، تاثیرات اکوسیستم‌های دیجیتال بر محیط زیست نیز بیشتر می‌شود. جدای از پیامدهای اجتماعی و اقتصادی هوش مصنوعی، کاربردهای زیست محیطی این فناوری نیز می‌بایست به دقت زیر نظر گرفته شود.

مقاله‌ای که توسط محققان دانشگاه ماساچوست در ماه ژوئن منتشر شده، نشان داد که فرآید تعلیم و یادگیری یک دستگاه هوش مصنوعی پیشرفته می‌تواند در مقایسه با استفاده از یک خودرو در طول عمر یک فرد، تا 5 برابر گاز کربن بیشتری را به جو وارد کند. گفتنی است این آمار تنها مربوط به تعلیم یک دستگاه مجهز به هوش مصنوعی است و این فناوری، کاربردهای متنوع دیگری نیز دارد که هر کدام انرژی زیادی را مصرف و گاز کربن را منتشر می‌کنند.

از طرفی دیگر، فرآیندهایی همچون استخراج بیت‌کوین، به انرژی بسیار زیادی نیاز دارند و دامنه آن نیز روز به روز در سطح جهان در حال افزایش است. به گزارش آژانس انرژی بین المللی، انرژی مصرفی برای ماینینگ بیت‌کوین، حتی از میزان مصرف انرژی برخی کشورها همانند استرالیا و یا کلمبیا نیز بیشتر است.

اکوسیستم دیجیتال که از دستگاه‌های ما پشتیبانی می‌کنند، شامل سیستم ذخیره‌سازی اطلاعات و شبکه‌هایی هستند که در خانه و یا محل کارمان وجود ندارند که از جمله آن‌ها می‌توان به فضای ابری یا همان کلاد اشاره کرد. با این حال، باید تاثیرات این سیستم‌ها مورد توجه قرار گیرند.

یکی دیگر از فناوری‌هایی که به سرعت در حال رشد و توسعه است و سعی دارد تا جایگزین فناوری‌های قدیمی‌شود و نحوه استفاده از دستگاه‌ها را متحول کند، اینترنت اشیاست. این فناوری به سرعت در حال فراگیر شدن است و بسیاری از شرکت‌ها نیز در این زمینه سرمایه‌گذاری‌های کلانی را انجام داده‌اند. این فناوری نیز همانند دیگر فناوری‌های نوظهور، انرژی زیادی را می‌طلبد و به تبع، انتشار گاز کربن بیشتری به جو را در پی خواهد داشت.

شاید یکی از راه‌ها و یا گام‌هایی که می‌بایست در این زمینه برداشته شود، وضع قوانین و شفافیت بیشتری شرکت‌ها در زمینه مصرف انرژی است. همچنین، باید این شرکت‌ها را واداشت تا علاوه بر ارائه گزارش، مشخص کنند که آیا اقداماتی را در جهت استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر و پاک انجام داده‌اند یا خیر.